Hovenierswoning, Van Zijstweg
Ongeveer waar nu de Van Zijstweg is, liep vroeger het Klein Lijnpad. Dit pad kwam al vroeg op de kaarten van Utrecht voor. Er was al eeuwenlang bebouwing. In dit gebied buiten de stadsmuren vond eeuwenlang land- en tuinbouw plaats. Het Lijnpad werd later doorsneden door de aanleg van het Merwedekanaal, voltooid in 1892. In 1927 werd langs de weg de Veilinghaven aangelegd.
De hovenierswoning (nr.51) uit 1875 herinnert als laatste aan de oorspronkelijke bestemming van het gebied. Het pand is in 1927 tot woning verbouwd, Het was toen afgelopen met de land- en tuinbouw. Achter het huis kwam een industriegebied, later de Jaarbeurs.
De koestal en hooizolder werden bij de woning getrokken en tot woon- en slaapkamers verbouwd. Het interieur is kenmerkend voor die tijd, met veel art-deco elementen, een bijzonder fraai trappenhuis, keuken, bedsteden en kasten, alles tot in detail in de oude staat bewaard.
De monumentale waarde werd pas in 1998 bekend, na het overlijden van de laatste bewoonster Mien de Groot. Zij weigerde mee te werken aan verhuizing ten gunste van de Jaarbeurs en liet geen medewerkers van de gemeente binnen. In eerdere bestemmingsplannen is daardoor geen rekening gehouden met de waarde van het huis.
In 2002 verscheen in het tijdschrift Oud-Utrecht een artikel over de woning.
In en langs de vernieuwde Veilinghaven en het Merwedekanaal is nu een interessante concentratie van erfgoed aanwezig, bij elkaar goed de verschillende stadia van ontwikkeling weergevend: varend erfgoed in de vorm van antieke schepen, een havenloods met de ligplaats van het Utrechtse Statenjacht, zandtrechters en een havenkraan en de hovenierswoning.
Iets verderop, ten westen van het later gegraven Merwedekanaal stond de boerderij van de familie Jongerius. Deze werd in de dertiger jaren vervangen door een moderne villa, met siertuin, kantoor en fabriekshallen. Hier vond een ingrijpende renovatie plaats.
De gemeente wil de Van Zijstweg verbreden voor de aanleg van een busbaan. De hovenierswoning zou hiervoor moeten wijken, de (volgens de eerste plannen zesbaans-)weg zou dichter langs de haven komen te lopen. De Commissie Cultureel Erfgoed van Oud-Utrecht is hiertegen in verzet gekomen en pleit niet alleen voor behoud van de hovenierswoning, maar juist voor meer ruimte er omheen, opdat het erfgoed in de havenstrook beter tot zijn recht komt. Zij vindt daarbij het buurtcomitee van omwonenden aan haar zijde.
Oud-Utrecht heeft met de Bond Heemschut en het Cuijpersgenootschap op 15 september 2012 een brief met een zienswijze aan de gemeente geschreven, waarin een alternatief tracé van de weg wordt voorgesteld. Tevens werd gevraagd de woning op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen.
Een co-creatie traject van de gemeente met omwonenden heeft in 2017 geleid tot een Plan van Eisen en concept-ontwerp van de Van Zijstweg, waarin de hovenierswoning blijft staan.
Het college van BenW wil pas over de plaatsing op de monumentenlijst besluiten als in een nieuw bestemmingsplan de verbreding van de Van Zijstweg definitief is geregeld.
Als het behoud van de woning definitief is wil de gemeente een tender uitschrijven, zodat geïnteresseerden voorstellen kunnen indienen voor herbestemming en exploitatie van de woning. Verschillende gegadigden, onder wie buurtbewoners hebben hier al ideeën over uitgewerkt.
Bijlage(n)
Tijdschrift Oud Utrecht: Hoveniersboerderij trotseert de tijd [2002-06]
brief aan college over het verbreden Van Zijstweg [2011-10-20]
Reactie van gemeente over het verbreden Van Zijstweg [2012-01-02]
AD interview met Marten Hoekstra en Jan Hoogerland [2012-07-07]
brief OU verzoek monument aan B en W - Van Zijstweg [2012-09-15 ]
persbericht Comité van Zijstweg en Vereniging Oud-Utrecht [2013-06-27]
bijdrage CCE in RIA over HOV Zuidradiaal Van Zijstweg [2013-09-24]