|
Het kan niet op. De Maand van de Geschiedenis – met als hoogtepunt de uitverkochte Nacht van de Utrechtse Geschiedenis - is nog maar net achter de rug, of Sint Maarten staat alweer voor de deur. Net als andere jaren trekt rond zijn gedenkdag de sprookjesachtige Sint Maarten Parade door de stad met zang, muziek, lichtsculpturen, dans, performance en zelfgemaakte lampions. Dit keer met een extra feestelijk slot: na jaren door steigers aan het zicht onttrokken te zijn geweest, wordt de Dom weer ‘teruggegeven’ aan de stad. In deze nieuwsbrief een vooruitblik. Maar dat is niet het enige. Deze maand wordt ook het Jaarboek Oud-Utrecht gepresenteerd, er zijn weer historisch cafés, er is een lezing en er verschijnt een extra dik nummer van het tijdschrift. Te veel om alleen voor onszelf te houden. Want dat zouden we bijna vergeten: tot eind december loopt er een mooie actie voor nieuwe leden. We zeggen het maar even.
|
|
Presentatie jaarboek op 24 november
Traditiegetrouw wordt op de laatste zondag van november het nieuwe Jaarboek Oud-Utrecht gepresenteerd. Dat is dit jaar op 24 november. Opnieuw heeft de redactie een keur van auteurs bereid gevonden een bijdrage te leveren. Met dit keer opvallend veel artikelen met een link naar de Bourgondisch-Habsburgse tijd. Van ‘Spanjaarden op de Vredenburg’ en het ‘Beleg van Montfoort 1490’ tot ‘Transitie in Hagestein’ over de opstand van de burgers van Hagestein tegen de invoering van een nieuwe belasting door Karel V. Maar er komen ook lichtere onderwerpen aan bod, over sportbeoefening op de kostschool van Landolt in Vianen en de invoering van elektriciteit in Utrecht. Verder zijn er stukken over de overdracht van de Sint Catharijnekerk aan de Nederlandse katholieke kerk, de Utrechtse boekenwereld in de achttiende eeuw, tweehonderd jaar zorg en naastenliefde in Utrecht en adelsbewijzen uit het laat-middeleeuwse Nedersticht. Een sneak preview is te vinden op onze website.
De presentatie van het jaarboek vindt plaats in het gebouw van de Sociëteit ‘De Vereeniging’. Inloop vanaf 15.00 uur, start om 15.30 uur. Vooraf is er gelegenheid voor een kopje koffie of thee en na afloop voor een drankje. Inschrijven kan vanaf nu via de website. De zaal heeft een maximumcapaciteit en vol is vol.
|
|
De Dom pakt uit
Viering einde restauratie op 9 november
Het is zover! Op zaterdag 9 november 2024, tijdens het feest van Sint Maarten, is de officiële viering van het einde van de restauratie van de Dom op het Domplein. Samen met burgemeester Sharon Dijksma onthult koningin Máxima de nieuwe verlichting van de toren. Ook is er een muzikaal programma en zijn er diverse optredens.
Tegelijkertijd komt op 9 november Zicht op de Domtoren uit. Niet met de traditionele foto’s vanaf de straten en de pleinen – alhoewel die ook heel mooi kunnen zijn – maar vanuit andere iconische gebouwen als TivoliVredenburg, de werkkamer van de burgemeester, de centrale bibliotheek, de Rabobank-torens aan de Croeselaan, maar ook vanuit de woonkamers, keukens en slaapkamers bij gewone Utrechters thuis. Zicht op de Dom is ontstaan uit een samenwerking van Oud-Utrecht en DUIC. De foto’s zijn van Robert Oosterbroek, Oud-Utrecht-voorzitter Dick de Jong schreef een bijdrage.
Op 9 november van 11.00 uur tot 16.00 uur is er een signeersessie op de HUB Utrecht. Wie het boek nu al bestelt, krijgt een gratis set ansichtkaarten.
Ook verschijnt binnenkort Memorandum Domtoren, een door Willem Haakma Wagenaar herziene en gecompleteerde heruitgave van het in 1975 in beperkte oplage gepubliceerd boek van zijn vader restauratie-architect Theunes Haakma Wagenaar uit 1975. Het boek beschreef de architectuur en bouwgeschiedenis van de Domtoren en voorzag het rijkelijk van tekeningen en ander beeldmateriaal. Het betreft een uitgave mede mogelijk gemaakt door Stichting Oud-Utrecht.
|
|
|
|
Bezoekers in de rij op het Pandhof (foto Paulus)
|
|
Nacht van de Utrechtse Geschiedenis groot succes
Op zaterdagavond 12 oktober was de Nacht van de Utrechtse Geschiedenis, georganiseerd door historische vereniging Oud-Utrecht met vele partners. De 'Nacht' was uitverkocht: 1200 deelnemers gingen op pad naar exposities, rondleidingen, muziek, theater, mini-colleges en workshops rond het thema Echt Nep. Op de site staat een terugblik en is de aftermovie te zien.
Enne… zet 11 oktober 2025 alvast in je agenda. Dan is de volgende editie.
|
|
|
|
Rondvaart op een Romeins schip met wethouder Lot van Hooijdonk op de voorgrond (foto Yoeb Mulder)
|
|
Wijkentour Tolsteeg op 26 oktober
Ontdekkingsreis langs Ooster- en Westerkade
De laatste wijkentour van dit jaar ging naar Tolsteeg. Het werd een zonovergoten ontdekkingsreis naar het erfgoed tussen ’t Ledig Erf en het spoor. De wijkentour maakte deel uit van een feestelijk programma ter ere van de oplevering van de vernieuwde Ooster- en Westerkade. Na de opening door wethouder Lot van Hooijdonk waren er rondvaarten op een (replica van een) Romeins schip, wandelingen en muziek met theaterkoor BonTon.
|
|
Historisch cafés en lezingen
|
|
De levensweg van Martinus van Tours
Historisch café op vrijdag 8 november met Ton Meijers
Waarom koos Willibrordus ervoor de kerk die hij in Utrecht liet bouwen aan Martinus van Tours te wijden? Toen Martinus zijn mantel deels weggaf aan een arme medemens was hij toen te paard of ging hij te voet? Was de mantel van Martinus nu rood en of wit? Wat weten we van zijn kleding? Vragen die aan de orde komen tijdens het historisch café dat Ton Meijers verzorgt op 8 november. Hij vertaalde De levensweg van Martinus van Tours met teksten van Sulpicius Severus en Gregorius van Tours en schreef de inleiding. Het boek bevat illustraties van allerlei aspecten uit het leven van Martinus, vrijwel allemaal afkomstig uit Utrecht of Utrechtse museumcollecties.
Het historisch café vindt plaats op vrijdag 8 november 2024 in de Theaterzaal van Bibliotheek Neude. Zaal open: 17.00 uur, aanvang: 17.15 uur. Aanmelden via de website. Dit evenement is gratis te bezoeken.
|
|
|
|
Aanval van de Vikingen op Dorestad op een schoolplaat van J.H. Isings
|
|
De Vikingen, Dorestad en Utrecht
Lezing op woensdag 27 november door Martin Vastenhout
De Vikingen: ze blijven tot de verbeelding spreken. Veel is mythe en cliché. Zo is niet elke Noorman een Viking. Is het waar dat Dorestad ten onder ging aan de Vikingplunderingen? En gingen de Utrechtse bisschoppen Hunger, Odilbad en Radbod vanwege de Vikingen in ballingschap? Op deze vragen en meer komt een antwoord in de lezing.
Martin Vastenhout (1963) is van oorsprong landschapsarchitect. Vanuit zijn professie was en is hij zeer geïnteresseerd in geschiedenis en landschap. Inmiddels is hij erfgoed- en geschiedenisprofessional. Zo was hij onder andere locatie-manager op Fort Vechten, stichtte hij daar de Romeinse wachttoren, schreef het beheerrapport over de Nieuwe Hollandse Waterlinie voor de UNESO werelderfgoed-nominatie, was hij directeur op landgoed Schovenhorst en realiseerde hij de langeafstand wandeling van Dorestad naar Dokkum, in de voetsporen van Bonifatius. Nu is hij coördinator landgoederen voor de gemeente Utrecht. Sinds 2012 is hij vrijwillig bestuurslid voor Museum Dorestad in Wijk bij Duurstede, de plaats die iedereen associeert met de Vikingen. Eind dit jaar gaat het nieuwe Museum Dorestad open. In de lezing komt een ‘sneak-preview’ van de spectaculaire Dorestad Experience en de nieuwe tentoonstelling.
De lezing vindt plaats op woensdag 27 november 2024 in de Smeezaal van het Bartholomeus Gasthuis. Zaal open 19.00 uur, aanvang 19.30 uur. Toegang €5.-. Vanaf 8 november 2024 10.00 uur zijn kaartjes te koop via de website.
|
|
|
|
Anna Maria als wulps naakt door Sabine van den Berg (1969-)
|
|
Een andere blik op Anna Maria van Schurman
Historisch café op vrijdag 13 december met Pieta van Beek
Anna Maria van Schurman was in 1636 de eerste vrouw die aan een Nederlandse Universiteit als student werd toegelaten. Ondanks het feit dat ze correspondeerde met vele belangrijke geleerden uit haar tijd en haar geroemde eruditie als humaniste, taalkundige, theologe, dichteres en kunstenares riep haar persoon vooral in latere tijd sterk wisselende reacties op. Zo wisselt de schrijver van een recent verschenen boek over Anna Maria van Schurman haar levensverhaal af met sappige seksavonturen van de onderzoeker. Hij vond het te zielig, dat seksloze, celibataire leven van Van Schurman. Ongeweten staat hij in een oude traditie waarin vooral ongetrouwde vrouwen het moeten ontzien. Denk maar aan de nonnengrappen- en grollen. Ook bij Van Schurman zien we haar veranderen in een manwijf met snor, of in een liefdesgodinnetje. Gaf ze zelf geen aanleiding, met een handtekening die onlosmakelijk verbonden was met Mijn liefde is gekruisigd? Met een belofte aan haar vader op het sterfbed gedaan? In het ietwat luchtige, spottende historisch café van 13 december kijkt historica Pieta van Beek naar wat Van Schurman tijdens haar leven zelf zegt over dit tere onderwerp en wat voor pikants daar in de loop der eeuwen tegen in gebracht is.
Het historisch café vindt plaats op vrijdag 13 december in de Theaterzaal van Bibliotheek Neude. Zaal open: 17.00 uur, aanvang: 17.15 uur. Aanmelden via de website. Dit evenement is gratis te bezoeken.
|
|
Terugblik: Crouwels Neude 100 jaar, van postkantoor tot bibliotheek
Historisch café op 13 september met Ton van Vlimmeren
Dit jaar bestaat het voormalige hoofdpostkantoor aan de Neude 100 jaar. Het gebouw is een ontwerp van de architect Joseph Crouwel jr. en vooral bekend dankzij de paraboolvormige bogen in de grote centrale hal. Na de sluiting van het postkantoor in 2011 werd een aantal jaren gezocht naar een herbestemming. Tijdens het historisch café van 13 september lichtte Ton van Vlimmeren, oud-directeur van de Bibliotheek Utrecht, toe hoe het pand in de jaren na 2016 werd omgebouwd tot een cultureel centrum met een bibliotheek, filmzaal, auditorium, brasserie en café en met expositieruimtes, werkplekken en een fietsenstalling.
Het historisch café is terug te zien op de website.
|
|
Terugblik: De Utrechtse filmgeschiedenis
Historisch café op 11 oktober met Herman de Wit
Op 29 november 1896 konden Utrechters voor het eerst naar de film. In de bijna 130 jaar dat de film nu bestaat is de fascinatie voor het nieuwe medium nooit verdwenen. Er is wel het een en ander veranderd in de filmvertoning. Tijdens het historisch café van 11 oktober besprak filmhistoricus Herman de Wit de filmgeschiedenis van de stad Utrecht. Herman de Wit was jarenlang Hoofd Programma van het Nederlands Filmfestival en mede-auteur van het boek Sensationele voorstellingen en passend vermaak; film en bioscoop in Utrecht.
Het historisch café is terug te zien op de website.
|
|
|
|
Interieur van het Rietveld Schröderhuis zoals achtergelaten bij de dood van Truus Schröder in 1985 (Het Utrechts Archief)
|
|
Tijdschrift Oud-Utrecht: Rietveld, Schröder en meer
De redactie van Tijdschrift Oud-Utrecht werkt aan een extra dik laatste nummer van 2024, dat begin december verschijnt. Ter gelegenheid van het honderjarig bestaan van het Rietveld Schröderhuis een artikel over het ontwerpwerk van Truus Schröder, dat in de schaduw van Gerrit Rietveld is gebleven. Daarop aan sluit een stuk over de Utrechtse kunsthistoricus Peter Singelenberg, die niet alleen een groot Rietveld-kenner was maar zelf in een Rietveldhuis woonde en bevriend raakte met Gerrit en Truus. Een bijdrage van Ton van Schaik onder de titel 'Reuring en scheuring' vormt een interessante aanvulling op het recente boek De Utrechtse Willibrordkerk. Tot slot een leuk artikel door Jaco Berveling over wereldwandelaars en wereldfietsers uit Utrecht in de jaren tussen de twee wereldoorlogen.
|
|
|
|
Litho Kromme Nieuwegracht/Trans (Toon van Ham, 1960)
|
|
Gezocht: werk van Toon van Ham
Waar bevindt zich werk van de Toon van Ham, de Utrechtse kunstenaar aan wie wij een artikel wijdden in het oktobernummer van Tijdschrift Oud-Utrecht? Van Ham was succesvol met de verkoop van zijn mooiste schilderijen en tekeningen, maar de administratie aan wie en wanneer is verloren gegaan. Elke informatie is welkom, met het oog op een eventuele nieuwe tentoonstelling van zijn werk. Meer weten? Kijk op onze website.
|
|
Biografie Thea Beckman verschenen
Scholieren gingen door haar boeken geschiedenis studeren. Ze wilden schrijver worden, of troubadour. Ouders noemden hun pasgeborenen Hasse, Thura of Jiri. Thea Beckman was – en is nog altijd – een van de meest geliefde jeugdboekenauteurs van Nederland. Op 10 oktober verscheen Geef me de ruimte, een biografie over Beckman van de hand van Vivian de Gier. Ter gelegenheid daarvan worden in en rond Utrecht, de stad waar de schrijfster vele jaren woonde, verschillende activiteiten georganiseerd.
Zo brengt Vivian de Gier zelf met het gelegenheidsensemble TheaT(r)aal op zaterdag 16 november Geef me de ruimte, een literaire voorstelling die de toeschouwer meevoert door leven en werk van Thea Beckman, met live muziek, dans, poëzie en voordracht. Na afloop van de voorstelling is er gelegenheid de biografie te laten signeren.
In het Volksbuurtmuseum is nog tot 10 november een tentoonstelling te zien, met lezingen en stadswandelingen door Vivian de Gier en Marc Brester over het leven van Beckman en haar roman De val van de Vredeborch.
Tot slot is er op 7 december een muzikale vertelling in de Michaëlskapel in de Domkerk, een poëtische reis door de wereld van Thea Beckman, omlijst met livemuziek van trompettist Sybren van Doesum, violist Ide Cornelissen en componist Diederik van der Laag, de poëzie ingeblazen door Wordbites.
Meer informatie over de tentoonstelling in het Volksbuurtmuseum, de lezingen en stadswandelingen op zondag 3 en zaterdag 9 november is hier de vinden. De literaire voorstelling is te zien op zaterdag 16 november in de theaterzaal van Bibliotheek Utrecht. De muzikale vertelling vindt plaats op zaterdag 7 december, aanvullende informatie staat hier.
|
|
Actief worden
Oud-Utrecht is een fijne vereniging. Talloze actieve leden dragen bij aan de organisatie van de historisch cafés en lezingen, excursies, het programmeren van de wijkentours en de Nacht van de Utrechtse geschiedenis, de publicatie van tijdschriften, podcasts en jaarboek, het maken van wandelingen voor DUIC en natuurlijk de totstandkoming van deze nieuwsbrief. Dat blijven we graag volhouden. Op onze site vragen de verschillende commissies regelmatig om versterking. Concreet zijn er op dit moment vacatures voor webredacteur, webmaster (eventueel in opleiding), secretaris van de Commissie Cultureel Erfgoed en secretaris van het bestuur.
Meer informatie over de verschillende commissies is eveneens te vinden op de site. En voor wie al meteen aan de slag wil: stuur een mail naar bestuur@oud-utrecht.nl.
|
|
Schenken en nalaten
De historische vereniging Oud-Utrecht is een culturele ANBI (Algemeen Nut Beogende Instelling). Dat betekent dat je een gift aan Oud-Utrecht, boven op je contributie, voor 125% kan aftrekken van de belasting. Dus wie €100,- schenkt, kan een bedrag van €125,- aftrekken van zijn of haar inkomen. Er geldt wel een drempel en een maximum.
Doe je een periodieke schenking (dat wil zeggen dat je vastlegt dat je vijf jaar lang een vast bedrag per jaar schenkt boven op je contributie), dan geldt die drempel niet. Je mag dan alles aftrekken.
Het is ook mogelijk om Oud-Utrecht op te nemen in je nalatenschap. Diverse mensen gingen je voor met het schenken of met het nalaten aan Oud-Utrecht. Meer weten? Wend je dan tot de penningmeester, penningmeester@oud-utrecht.nl of zoek contact met de Belastingdienst.
|
|
Ledenadministratie
De ledenadministratie wordt verzorgd door Adie en Chris Kreijns. Wijzigingen in je adres of email kun je doorgeven aan Ledenadministratie Oud-Utrecht, Zuiderstraat 18 A, 3434 BH Nieuwegein, ledenadministratie@oud-utrecht.nl. Je ontvangt dan altijd op het juiste adres het tijdschrift, jaarboek en deze nieuwsbrief.
|
|
Tips
- Nieuwe routes op Utrecht Time Machine
Utrecht Time Machine biedt twee nieuwe routes. ‘In de voetsporen van de gastarbeiders’ neemt de wandelaar mee terug naar de periode tussen 1960 en 1970, toen veel gastarbeiders uit landen zoals Turkije, Marokko en Italië naar Nederland kwamen. De wandeling leidt langs kunstwerken en historische plekken die hun verhalen vertellen en hun impact op de stad belichten. ‘Tempeest Tastbaar’ laat de zomerstorm van 1674 aan de hand van ooggetuigenverhalen herleven. Beide routes nodigen uit om al wandelend en luisterend de geschiedenis van Utrecht op een andere manier te ontdekken.
- Liefdespoëzie uit de late middeleeuwen
Camerata Trajectina, het ‘muzikale geheugen van Nederland’, brengt onder de titel Verliefd op Castelein een programma over de liefdespoëzie van de Vlaamse rederijker Matthijs Castelein. Zijn liederen gaan over liefde en venijn, over lust en minnepijn. Er is pure hoofse liefde, onverbloemde erotiek, er is bedrog en er is troost. Vlaamse weelde op zijn best. Op 9 november in Utrecht in de Lutherse kerk.
- Kerkbouw in het interbellum
Ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van de Aloysiuskerk organiseert de Onderzoekschool Kunstgeschiedenis samen met de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond op 22 november de studiedag ‘Heilige huizen; kerken uit de twintigste eeuw in internationaal perspectief’ over kerkbouw uit het interbellum. De sprekers gaan ook in op de problemen met eigentijdse omgang met dergelijke monumentale kerken in Nederland en in Europees perspectief. Met een wandeling door de buurt, die in dezelfde jaren verrees en een bezoek aan de Wilhelminakerk uit 1931.
- In de ban van de middeleeuwen
Middeleeuwse kunst is lang uit de gratie geweest. Pas in de negentiende eeuw komt daar onder invloed van tal van maatschappelijke ontwikkelingen verandering in. Rijke verzamelaars beginnen kunst te kopen en zorgen zo voor een ware revival. In Museum Catharijneconvent is tot eind januari de tentoonstelling In de ban van de middeleeuwen te zien, met werken uit de collecties van vier van hen.
- Overzichtstentoonstelling over de bronstijd
Met de expositie Bronstijd. Vuur van verandering richt het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden de schijnwerpers op de rijke erfenis van de bronstijd (2000-800 v.Chr.). Meer dan 400 archeologische vondsten illustreren de verhalen over de wereld en de mensen van toen: hun dagelijkse leven, rituelen en gebruiken. Met bruiklenen uit musea en verzamelingen uit Nederland, Duitsland, Frankrijk, België, Groot-Brittannië en Denemarken is dit de eerste grote tentoonstelling in Nederland over de bronstijd. Te zien tot en met 16 maart 2025.
- 650 jaar provincie Utrecht
Het duurt nog even. Maar op 17 mei 2025 is het 650 jaar geleden dat (naar alle waarschijnlijkheid) in de kapittelzaal van de Dom de leden van de Staten van Utrecht van de bisschop een oorkonde kregen, die de macht van de bisschop aan banden legde. De oorkonde, die later de Stichtse Landbrief is gaan heten, markeert het begin van de Utrechtse provinciale democratie. Dat gaat uitgebreid gevierd worden. Op 650 jaar provincie Utrecht wordt alvast een tipje van de sluier opgelicht.
- Op pad met Oud-Utrecht
Oud-Utrecht maakt voor De Utrechtse Internet Courant (DUIC) tweewekelijkse wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed - ook op onverwachte plekken. Je vindt de wandelingen op de website van DUIC. Op de site van Oud-Utrecht staat steeds aanvullende informatie.
- Actueel erfgoed nieuws op de site
Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. Op onze site vind je regelmatig een actuele selectie.
|
|
|
|
Ook gratis deze nieuwsbrief ontvangen?
Deze nieuwsbrief is een gratis service van onze vereniging. Als je deze nieuwsbrief interessant vond, dan ken je vast wel iemand die dat ook vindt. Stuur deze nieuwsbrief eens aan haar of hem door.
|
|
Agenda
Oud-Utrecht
8/11 Historisch café: De levensweg van Martinus van Tours
24/11 Presentatie Jaarboek Oud-Utrecht 2024
27/11 Lezing: De Vikingen, Dorestad en Utrecht
13/12 Historisch café: Een andere blik op Anna Maria van Schurman
Aanmelden uitsluitend via de agenda op de website.
Overig
2/11 Vuur van Sint Maarten Parade Overvecht
3/11 Vuur van Sint Maarten Parade Hoograven
9/11 Viering einde restauratie Dom
9/11 Signeersessie Zicht op de Domtoren
9/11 Sint Maarten Parade
9/11 Voorstelling Verliefd op Castelein van Camerata Trajectina
16/11 Voorstelling Geef me de ruimte over Thea Beckman in Utrecht
21/11 Voorstelling Geef me de ruimte over Thea Beckman in Bilthoven
22/11 Studiedag Heilige huizen
17/5/2025 Viering 650 jaar provincie Utrecht
|
|
|
|
Je kunt Oud-Utrecht ook volgen op:
|
|
Colofon
Wendy van der Steen (eindredactie), Jan Schrauwen (redactie), Jeroen Tirion (ontwerp, verzending).
Contact
redactie.nieuwsbrief@oud-utrecht.nl
Inzenden kopij volgende aflevering voor 20 december 2024
|
|
|
|
|
|
