Voor wie het heeft gemist: de veertigste Van der Monde-lezing. Centraal stond de ondertekening van de Stichtse Landbrief 650 jaar geleden, het begin van inspraak in het bestuur van de provincie Utrecht. In deze nieuwsbrief een korte terugblik. Met verder natuurlijk de gebruikelijke aankondigingen van lezingen en historisch cafés. Maar ook met de opmaat naar twee belangrijke herdenkingen dit voorjaar: de viering van 650 jaar provinciale democratie én die van Utrecht tachtig jaar vrij. Democratie en vrijheid! Need we say more?

 40e Van der Monde-lezing op 19 februari met Kaj van Vliet en Renger de Bruin

Terugblik: 650 jaar Stichtse Landbrief

Toch wel één van de hoogtepunten van ons verenigingsjaar: de veertigste Van der Monde-lezing in de Pieterskerk. Rijksarchivaris van de provincie Utrecht Kaj van Vliet en Renger de Bruin, senior onderzoeker aan de Universiteit Utrecht, gingen in op de ondertekening van de Stichtse Landbrief 650 jaar geleden en daarmee op het begin van het democratisch bestuur van de provincie Utrecht. Een fascinerend verhaal van een streven naar inspraak en samenwerking ten behoeve van de inwoners, waar wij nog altijd de vrucht van plukken. Maar eveneens een fijne gelegenheid om elkaar weer eens te zien en bij te praten.

Een fotocollage van de avond is te vinden op de website. Daar is ook de hele lezing terug te zien.

Historisch cafés en lezingen

Rijnenburg: eerste impressies van een archeologische schatkamer

Lezing op woensdag 19 maart door Erik Graafstal

De polder Rijnenburg, in de oksel van de A2 en A12, ondergaat een transformatie. Naast duurzame energieopwekking, groen, sport en recreatieve routes, worden hier vanaf 2035 mogelijk 23 tot 25.000 huizen gebouwd, de meeste daarvan op een oude stroomgordel. Maar die is tegelijk een ware archeologische schatkamer, met nederzettingen uit de prehistorie, de Romeinse tijd en de middeleeuwen. Hoe wordt dat alles tijdig in kaart gebracht? Hoe worden straks keuzes gemaakt tussen bewaren of opgraven? En wat is al bekend over de geschiedenis van het gebied? Op die vragen wordt ingegaan op een lezing op woensdag 19 maart. Spreker is Erik Graafstal, gemeentelijk archeoloog bij de afdeling Erfgoed van de gemeente Utrecht. Uiteraard met ook ruime aandacht voor het Romeinse kanaal tussen Rijn en IJssel dat vorig jaar in Rijnenburg is ontdekt.

De lezing vindt plaats op woensdag 19 maart in het Bartholomeus Gasthuis. Zaal open: 19.00 uur, aanvang: 19.30 uur. Toegang €5.-. Vanaf 8 maart om 10.00 uur zijn kaartjes te koop via de website.

De Sok, de Bril, de Beer, de Blauwe: hoveniers van Utrecht

Historisch café op 28 maart met Robbert Jongerius

Van oudsher hadden wijken als Abstede en Pijlsweerd een grote betekenis in de voedselvoorziening van de stad. In de middeleeuwen kweekten de hoveniers hier een scala aan groenten en fruit en brachten die aan de man via de talrijke markten in de binnenstad. Hoe heeft de voedselteelt zich door de eeuwen heen ontwikkeld? Tijdens het historisch café op 28 maart geeft spreker Robbert Jongerius, nazaat van een hoveniersfamilie, een kijkje in een karakteristieke bevolkingsgroep met hun eigen geloof, gebruiken, spreektaal en klederdracht.

Het historisch café vindt plaats op vrijdag 28 maart in de Theaterzaal van Bibliotheek Neude. Zaal open: 17.00 uur, aanvang: 17.15 uur en afloop rond 18.15 uur. Aanmelden kan via de website. Dit evenement is gratis te bezoeken.

Ina Boudier-Bakker

Historisch café op vrijdag 11 april met Gé Vaartjes

Schrijfster Ina Boudier-Bakker werd op 15 april 1875 geboren, deze maand 150 jaar geleden. In Amsterdam, maar ze woonde ook jaren in Utrecht waar haar man Henry Boudier directeur werd van het postkantoor aan de Neude. Hier schreef ze ook haar bekendste werk De klop op de deur (1930), dat later werd bewerkt voor de televisie. Het historisch café wordt verzorgd door neerlandicus Gé Vaartjes. Er wordt uniek beeldmateriaal van Boudier-Bakker vertoond, professioneel vormgegeven door grafisch ontwerper Pim Oxener, die de beelden ook zal vertonen.

Het historisch café vindt plaats op vrijdag 11 april 2025 in de Theaterzaal van Bibliotheek Neude. Zaal open: 17.00 uur, aanvang: 17.15 uur en afloop om 18.15 uur. Aanmelden kan via de website. Dit evenement is gratis te bezoeken.

Een dag later, op zaterdag 12 april, is er een stadswandeling in Vianen, waar Boudier-Bakker eveneens gewoond heeft. Leden van Oud-Utrecht zijn van harte welkom.

Isaac Cohensius: Kamparts onder de rook van Auschwitz

Lezing op 23 april met Daniël van den Bos

Isaac Cohensius (1910-1963) studeerde in 1942 in Utrecht af als arts. Op de valreep, want direct daarna moest hij door naar Westerbork. Van daaruit maakte Cohensius een lange en barre tocht door diverse zogenoemde ‘Cosel-kampen’ in de buurt van Auschwitz-Birkenau waar hij tewerk werd gesteld als arts. In één van de kampen ontmoette hij Frieda Lemberger, met wie hij later trouwde. Samen emigreerden ze naar Israël. Over Westerbork en de eerste drie Cosel-kampen zette Cohensius zijn herinneringen rond 1947 op papier. Eind 2024 verscheen het postuum als Kampdokter in dwangarbeiderskampen onder de rook van Auschwitz.

Spreker is Daniël van den Bos, de vinder van het verslag van Cohensius in het archief van het Ghetto Fighter’s House in kibboets Lochamei Hagettaot in Israël en de verzorger van de inleiding en de beschrijving van het vooroorlogse leven van de hoofdpersoon bij het boek.

De lezing vindt plaats op woensdag 23 april in het Bartholomeus Gasthuis. Zaal open: 19.00 uur, aanvang: 19.30 uur. Toegang €5.-. Vanaf 8 april om 10.00 uur zijn kaartjes te koop via de website.

Terugblik: Van gasfabriek tot gif- en Griftpark

Historisch café op vrijdag 10 januari met Bert Poortman

Voor veel Utrechters – met of zonder kinderen – een fijne plek om te ontspannen: het Griftpark dat in 1999 werd geopend op het terrein van het voormalige Gemeentelijk Gasbedrijf. Maar voordat het zover was, moest de bodem grondig gesaneerd worden. Op vrijdag 10 januari ging Bert Poortman tijdens het historisch café in op de historie van gasfabriek tot gif- en Griftpark.

Het historisch café over de geschiedenis van het Griftpark is terug te zien via de website.

Terugblik: De Utrechtse Willibrordkerk

Historisch café op 21 februari met Els Jimkes-Verkade

Tijdens het historisch café van 21 februari ging kunsthistoricus Els Jimkes-Verkade in op de neogotische Willibrordkerk. De kerk was in de jaren zestig bijna aan de sloophamer ten prooi gevallen.

Het historisch café over de Utrechtse Willibrordkerk is terug te zien via de website.

Tijdschrift: Utrecht 80 jaar vrij

Ook het aprilnummer van het Tijdschrift Oud-Utrecht staat stil bij tachtig jaar bevrijding. Dat gebeurt met artikelen over de Demka Knokploeg, Trui van Lier en Kasteel de Haar tijdens de Tweede Wereldoorlog. Terwijl andere kastelen beschadigd raakten, bleef De Haar gespaard. Maar er gebeurde wel een en ander, wijst recent onderzoek uit. Verder een stuk met als titel 'De MEAF, August Ulbrich en de Duitsers'. Al in 1931 waren er berichten dat de Machinerieën- En Apparaten Fabrieken (MEAF) aan de Croeselaan voor de Duitse oorlogsindustrie werkte. Directeur August Ulbrich was dan ook van Duitse komaf. In 1946 zou hij tot drie jaar gevangenisstraf veroordeeld worden wegens collaboratie. Maar er waren ook getuigenissen dat hij onderduikers onderbracht en het verzet had gesteund. Via zijn dochter Annelise kwam Ulbrichs financiële nalatenschap later deels terecht bij de vereniging Oud-Utrecht.

Podcast: Bert Poortman over elektriciteit en erfgoed

In de eerste podcast Oud-Utrecht van 2025 gaat Arjan den Boer in gesprek met Bert Poortman, kenner van industrieel erfgoed en auteur van de bijdrage aan Jaarboek Oud-Utrecht 2024 over de geschiedenis van de elektriciteitsvoorziening in Utrecht. Vanuit een passende locatie: het voormalige hoofdkantoor van het Provinciaal en Gemeentelijk Utrechts Stroomleveringsbedrijf – het oude PEGUS-kantoor aan de Keulsekade - gaat Poortman in op de parallellen met de huidige energietransitie en zijn betrokkenheid bij de Utrechtse Stichting voor het Industrieel Erfgoed (USINE).

Utrecht 80 jaar vrij

Bevrijdingsviering à la toen

We kunnen het niet vaak genoeg herhalen: Utrecht is dit jaar tachtig jaar geleden bevrijd. Daarom een extra feestelijke herdenking. 5 mei start ’s ochtends, in het centrum, met Utrecht 80 jaar vrij, Bevrijdingsviering à la toen, een klassieke viering met een glimp van mei 1945. Vanaf 9.30 uur is er een intocht van de Berekuil naar het Stadhuisplein van pelotons authentieke jeeps en motoren, begeleid door de Boogie Band, en een expo van een deel van de voertuigen, dan op het bordes van het stadhuis verwelkoming met vertellingen door de burgemeester, ooggetuigen en speciale nazaten en op de Stadhuisbrug van 9.30 tot 14.00 uur een feestelijke infomarkt met doedelzak-duo, foto-expo, stands, vertelkramen met bankjes in samenwerking met verschillende organisaties, een vrijheidsbrunch (met voorinschrijving) en in de stadhuishal filmpjes over toen.

Georganiseerd door Stichting Vlam. Daar is ook meer informatie verkrijgbaar.

In memoriam

Op 12 februari overleed op hoge leeftijd Elly Witvliet. Zij heeft jarenlang meegedraaid met de organisatie van de Van der Monde-lezing, onder meer als meedenkster over mogelijke onderwerpen, het regelen van de gastenplaatsen in de Pieterskerk en ondersteuning bij de catering. Het afscheid heeft inmiddels plaatsgevonden in de haar zo vertrouwde Pieterskerk. We wensen haar familie sterkte.

Bestuurswissel

Tijdens de algemene ledenvergadering (ALV) op 14 mei treedt Dick de Jong af als voorzitter van het bestuur van Oud-Utrecht. Zijn derde en laatste termijn zit er dan op. We gaan hem op dat moment natuurlijk uitvoerig bedanken. Het bestuur is blij twee nieuwe bestuursleden voor te kunnen dragen: Chantal Hakbijl als voorzitter en Jan van Muilekom als bestuurslid. Op onze site alvast een online kennismaking. Beiden kijken er bovendien naar uit jullie op 14 mei persoonlijk te ontmoeten.

Actief worden

Een vereniging als Oud-Utrecht draait niet vanzelf. Talloze actieve leden dragen bij aan de organisatie van de historisch cafés en lezingen, excursies, het programmeren van de wijkentours en de Nacht van de Utrechtse geschiedenis, de publicatie van tijdschriften, podcasts en jaarboek, het maken van wandelingen voor DUIC en natuurlijk de totstandkoming van deze nieuwsbrief. Dat blijven we graag volhouden! Op onze site vragen de verschillende commissies regelmatig om versterking. Met dit keer speciale aandacht voor onze zusterorganisatie Stichting Publicaties Oud-Utrecht (SPOU). De stichting publiceert boeken over stad en regio Utrecht en is op zoek naar een nieuw bestuurslid. Daarnaast kan de Commissie Grote Excursie een goede regelaar gebruiker, ziet het bestuur uit naar een nieuwe notulist en is de redactie van website en nieuwsbrief op dit moment onderbemenst.

Meer informatie over de verschillende commissies is eveneens te vinden op de site. En voor wie al meteen aan de slag wil: stuur een mail naar bestuur@oud-utrecht.nl. Een mooi begin van de lente!

Schenken en nalaten

De historische vereniging Oud-Utrecht is een culturele ANBI (Algemeen Nut Beogende Instelling). Een gift aan Oud-Utrecht, boven op de contributie, is dan ook voor 125 procent aftrekbaar van de belasting. Er geldt wel een drempel en een maximum. Bij een periodieke schenking geldt die drempel niet. Je mag dan alles aftrekken. Het is ook mogelijk om Oud-Utrecht op te nemen in je nalatenschap.

Diverse mensen gingen je voor met het schenken of met het nalaten aan Oud-Utrecht. Meer weten? Wend je dan tot de penningmeester, penningmeester@oud-utrecht.nl of neem contact op met de Belastingdienst.

Ledenadministratie

De ledenadministratie wordt verzorgd door Adie en Chris Kreijns. Wijzigingen in je adres of email kun je doorgeven aan Ledenadministratie Oud-Utrecht, Zuiderstraat 18 A, 3434 BH Nieuwegein, ledenadministratie@oud-utrecht.nl. Je ontvangt dan altijd op het juiste adres het tijdschrift, jaarboek en deze nieuwsbrief.

Het kost de ledenadministratie soms veel moeite om een mail te verwerken, er staat dan alleen een naam. Wij hebben veel leden met bijvoorbeeld de naam Jansen, De Jong etc. Het kan fouten opleveren als de ledenadministratie niet de juiste verwerking doet bij het juiste lid, van verhuizing of een betaling. Een verzoek is om bij contact altijd minimaal naam en (oude) huisadres te beschrijven. Het liefst maakt de ledenadministratie gebruik van de lidnummers, vier cijfers die je altijd aantreft in mails van ons. Deze staat ook op de adressticker van het tijdschrift. Als je dat nummer gebruikt, komt het altijd goed.

Begin 2025 hebben alle leden bericht ontvangen voor de betaling van het lidmaatschap van 2025. Heel veel leden hebben direct betaald, daarnaast zijn er ook leden die een extra schenking hebben gedaan aan de vereniging, veel dank daarvoor.

Op 24 februari hadden zo’n honderd leden nog niet geheel of gedeeltelijk betaald, zij hebben een betalingsherinnering ontvangen.

Ook gratis deze nieuwsbrief ontvangen?

Deze nieuwsbrief is een gratis service van onze vereniging. Als je deze nieuwsbrief interessant vond, dan ken je vast wel iemand die dat ook vindt. Stuur deze nieuwsbrief eens aan haar of hem door.

Je kunt Oud-Utrecht ook volgen op: