Bastion Zonnenburg
Het bastion Zonnenburg straalt weer als een zonnetje na de laatste renovatie. Dit meest compleet bewaarde Utrechtse 16e-eeuwse bolwerk is nooit tegen de vijanden gebruikt. Er kwamen later verschillende functies op en rond het bolwerk. Van 1639 tot 1723 was er een hortus botanicus et medicus, ontworpen door Henricus Regius voor plantkundig en medisch onderwijs. Ook was er een scheikundig laboratorium in het bastion en een tapijtfabriek op het bolwerk. In 1853 is er op initiatief van professor Buys Ballot van Universiteit Utrecht een Sterrenwacht en Meteorologisch Instituut (KNMI) gevestigd; Het KNMI is in 1896 naar De Bilt verhuisd. Sonnenborgh is nu een Sterrenwacht en een Museum voor weerkunde, sterrenkunde en bastiongeschiedenis.
Van de vier 16e-eeuwse bolwerken, die Utrecht bezat, zijn er nog drie gedeeltelijk overgebleven, namelijk Zonnenburg, Manenborg en Sterrenburg. Eén van de bolwerken, de Morgenster, aan de noordkant van de stad is gesloopt. Zonnenburg is gebouwd in de jaren 1551 en 1552, Manenborg volgde in 1553, terwijl weer een jaar later Sterrenburg verrees.
De bolwerken van Utrecht zijn gebouwd in opdracht van keizer Karel V, die de stad wilde beschermen tegen een nieuw wapen: het verrijdbare kanon. De stadsarchitect Willem van Noort ontwierp deze bolwerken. Hij maakte daarbij gebruik van de principia der Italiaanse vestingbouwkunde. Uit Italië zijn twee bouwsystemen bekend, doorgaans aangeduid als het oude en het nieuwe Italiaanse stelsel. De Utrechtse bolwerken zijn gebouwd volgens het oude stelsel. Dit kent kleine bolwerken, die niet onmiddellijk naast elkaar liggen maar hier en daar de stadsmuur onderbreken. Ze zijn vijfhoekig met stompe punten. „Sonnenborgh is mine naem, Anno XV.LII was ick volmaect teghen den vianden aldus bequaem". Zo luidde het opschrift van de, met een zon versierde, gebakken steen, die in de omstreeks 1850 vernieuwde gevel van het bolwerk prijkte. Het staat er sinds 1989 in latijn.
Tussen 1998 en 2003 hebben archeologen het bastion uitgegraven en kwam de toegangspoort weer tevoorschijn. In 2018 is Sonnenborgh geheel vernieuwd. Recent is de 19e-eeuwse bastiongevel door eigenaar K.F. Hein fonds opnieuw gevoegd, en bestrating en dakbedekkingen van de Sterrenwacht worden vernieuwd. Het rijksmonument staat er mooi bij voor de tentoonstelling over De Ommuurde Stad die vanaf 12 september is te zien in het Centraal Museum. En voor een rondje varen over de Stadsbuitengracht!
Bijlage(n)
MOUT_1937-04_1 Zonnenburg.pdf
MOUT_1941-07_1 De oudste bastions, Schukking en Labouchere.pdf
MOUT_1956-05_1 Zonnenburg en Manenburg, H de Jong.pdf