Nieuws

Vrijdag 21 januari 2022 overleed de Utrechtse beeldhouwer Theo van de Vathorst (1934). Kort geleden werd een kleine tentoonstelling van zijn Utrechtse werk geopend in de etalage van Oudegracht 341. Het is er nog te zien, inclusief een laatste groet van een 88-jarige Theo.

Het beeld van Utrecht stond centraal in een themanummer van Tijdschrift Oud-Utrecht in 2016 en dan vooral de manier waarop stad en provincie inspiratiebron waren en zijn voor schilders, fotografen, filmmakers en schrijvers. Hieronder een artikel van Dick Goosen van Het Utrechts Archief.

De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Want dat is overal in Utrecht te vinden. De opvallend wit-rode Villa Jongerius uit 1938 vorm het startpunt van een rondwandeling door de Merwedekanaalzone, een voormalig tuindersgebied en later industrieterrein, waar momenteel druk gebouw wordt.

350 jaar geleden voltrok zich in de stad en de provincie Utrecht een enorme ramp. Toen Utrecht capituleerde voor de Fransen vonden ze dat in de rest van de republiek verraad. Het Utrechts Archief wijdde er een tentoonstelling aan en Oud-Utrecht een podcast. Dit jaar is er een landelijke herdenking van het rampjaar.

Op dinsdag 8 februari organiseert de gemeente Utrecht samen met de Stichting Rietveldprijs een webinar over het jonge erfgoed. Het gaat om gebouwen uit de periode 1990-2008. Hoe waarderen we deze gebouwen? En hoe willen we daar in de toekomst mee omgaan? Wij nodigen u graag uit deel te nemen.

In de kelders onder de gebouwen tussen de Vismarkt en het Domplein liggen bijzondere resten van meer dan 1000 jaar oud. Het zijn de resten van het voormalig keizerlijk paleis. Op 2 juni 1122 werd er een contract ondertekend waardoor Utrecht een stad werd. 

Velen van ons worden overladen met foto’s in whatsappgroepen met familie en collega’s. Foto’s van het historische Utrecht doen het goed op sociale media. In alle seizoenen worden er stadsgezichten van Utrecht gedeeld via media als Instagram, Facebook en Twitter. Van Utrechtse grachten in de zon en de sneeuw, in het donker, met een botenparade of in lockdown. Dat ging vroeger heel anders. De communicatie ging met de post, op een briefkaart. Ondernemers zagen een kans met de ontwikkeling van mooie kaarten. Het werd een rage. Er waren speciale albums om ze te verzamelen. Johan Moesman organiseerde een tentoonstelling van prentbriefkaarten in Kunstliefde. Tolien Wilmer was de samensteller van een tentoonstelling over prentbriefkaarten bij Het Utrechts Archief in 1992. Zij schreef onderstaand artikel in het Maandblad Oud-Utrecht.

Een tekening van doorgedraaide goddelozen en zondaren. Het is een kenmerkend voorbeeld van de surrealistische en dynamische stijl van de afbeeldingen uit het Utrechts Psalter. De 150 psalmen en zestien Bijbelse liederen zijn stuk voor stuk rijk geïllustreerd met verhalende tekeningen. Het Utrechts Psalter is een handschrift dat vernieuwend is voor zijn tijd, uniek in zijn soort en een trendsetter. Rond het jaar 830 werd het gemaakt, sinds 1716 wordt het bewaard in de Universiteitsbibliotheek Utrecht. Vele wetenschappers zijn gefascineerd door het Utrechts Psalter. Over geen enkel middeleeuws handschrift in Nederlands bezit is zoveel geschreven en zijn er zoveel reproducties van gepubliceerd, zowel in boekvorm als digitaal. Het handschrift is sinds 2015 als documentair erfgoed toegevoegd aan het Memory Of The World Register van UNESCO. 

500 jaar geleden werd Adriaan Florisz, of Adrianus van Utrecht zoals hij zichzelf noemde, tot paus gekozen. Een goede aanleiding voor extra aandacht aan deze meest invloedrijke Utrechter in de geschiedenis. Hij heeft als eerste paus misstanden in de kerk erkend, hij was een wijs, eerlijk en rechtvaardig man en hij is altijd verbonden gebleven met Utrecht. In bekendheid blijft Adrianus ver achter bij andere bekende Utrechters, van wie de roem zich soms niet verder uitstrekt dan de gemeentegrenzen. Wel zijn er een gebouw (Paushuize), een straatnaam (Pausdam), een lantaarnconsole, twee voormalige schoolgebouwen die (indirect) aan hem refereren en sinds 2015 het standbeeld op de Pausdam. 

Op voorstel van de historische vereniging Oud-Utrecht heeft Marcella Dorigo een serie bruggen gefotografeerd. Daarmee onderstrepen we dat 900 jaar stadsrechten in Utrecht vooral een feest van verbinding moet worden. 

Huisnummers zijn niet meer weg te denken, we staan er nauwelijks bij stil. Volgens de Wet Basisregistratie Adressen en Gebouwen is ieder adres aangeduid met een straatnaam, huisnummer, postcode en woonplaats. In Utrecht zijn trouwens heel bijzondere huisnummers te vinden. En over wijknamen zijn verhalen te vertellen die uit 900 jaar stadsgeschiedenis voortkomen.

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

Dit jaar, 2021, is het honderd jaar geleden dat het Centraal Museum aan de Agnietenstraat werd geopend. Het museum kwam in het gerestaureerde Agnietenklooster als een bundeling van collecties, vandaar de naam Centraal Museum. De nieuwe museumvleugel was een ontwerp van architect en directeur van gemeentewerken Nieuwenhuis. De vleugel was neogotisch en monumentaal vormgegeven en sloot daardoor aan op de Agnietenkapel. Recent verscheen een Documentaire bij RTV Utrecht over 100 jaar Centraal Museum. Hier een terugblik op de ontwikkeling naar een Centraal Museum en de opening in 1921. 

De negentiende eeuw gooide voor de adel veel dingen op zijn kop: zijn politieke rol, met twee keer een nieuwe grondwet, grote veranderingen in het electoraat en het ontstaan van kiesverenigingen in plaats van het op verlicht eigenbelang en persoonlijk inzicht gebaseerde politieke handwerk; zijn sociale positie door de groeiende kloof tussen het volk en de elite (en de afnemende acceptatie daarvan) en het ontstaan van nieuwe elites; in economische zin door agrarische hausses en crises, voor hen als grootgrondbezitters van eminent belang, de opkomst van de industrie en de uitbuiting van de koloniën. In het Jaarboek 2021 schreef Fred Vogelzang over de religie en identiteit van de adel in het Utrechtse omstreeks het midden van de negentiende eeuw. Bij de presentatie van het Jaarboek op 28 november 2021 trok hij de historische lijn door naar onze eigen tijd - lees hier zijn verhaal.

Sinds de uitbraak van Corona in 2019 en in Nederland in 2020, lijkt het virus steeds weer in een andere variant op te duiken. Hoewel de virologen en de onderzoekers heel goed weten hoe de ziekte zich manifesteert en er bliksemsnel een vaccinatie werd ontdekt, lijkt het met de maatregelen in ons land niet altijd soepel te lopen. Hoe ging dat vroeger eigenlijk?

Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Is dat ook al te vinden in Leidsche Rijn? De eerste paal voor dit nieuwe stadsdeel werd op 4 december 1997 geslagen door premier Kok. De eerste woningen werden op 14 oktober 1998 opgeleverd aan het Klifrakplantsoen in de wijk Langerak. Maar de bewoningsgeschiedenis is veel ouder.

In de jaren na de oorlog werden in Utrecht allerlei advents- en kerstevenementen georganiseerd. Van een intieme viering bij de burgemeester thuis tot de Volkskerstzang in de Margriethal. Op het Vredenburg stond een levensgrote kerststal van Het Portaal vlak bij een pot van het Leger des Heils. De kerken zaten vol, en ook thuis was het feest. Lees hier een artikel uit 2018 van Ton van Schaik, historicus, publicist en oud-redacteur van Tijdschrift Oud-Utrecht.

Er is een geïllustreerde gids (Nederlands - Engels) verschenen over het Domplein, bedoeld voor toeristen en historisch geïnteresseerden. Centraal hierin staat een wandeling over en rond het Domplein langs diverse items, zoals het beeld Jan van Nassau, de markering van het Romeinse castellum, bouwdetails Domkerk en plattegronden - in het plaveisel aangegeven - van vroegere kerken etc. Deze genummerde wandelroute staat aangegeven op een uitvouwbare kaart.   

Het Jaarboek Oud-Utrecht 2021 besluit met een bijdrage van cultuurhistoricus Thomas von der Dunk. Hij beschrijft een vergeten episode in de geschiedenis van de Utrechtse Sint-Catharinakerk. 

De lezing over de Napolitaanse kerststal op 17 december is volgeboekt, er hebben zich 300 deelnemers gemeld. Daarom komt er een extra lezing op 23 december om 16:00 uur.

De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzondere getuigen van het verleden. Een gebied met veel industrieel erfgoed is het Werkspoorkwartier. Genoemd naar het grootste bedrijf dat er in de 20e eeuw gevestigd was, omvat het Werkspoorkwartier ook de Industriehaven, de Centrale Merwedekanaal en het terrein van de voormalige Demka-staalfabriek. Het gebied is permanent in ontwikkeling.

Op vrijdag 10 december 2021 verschijnt de 6^de herziene druk van het woordenboek ‘De Vollekstaol van de stad Uterech’. Het boek is samengesteld door de in 2011 overleden Bernard Martens van Vliet. De 5^de druk verscheen in 2008. Anja van Putten, weduwe van Bernard Martens van Vliet, ontving het eerste exemplaar van de handzame 6e druk in café Willem Slok uit handen van Oud-Utrecht voorzitter Dick de Jong. Koos Marsman en René van Maarsseveen namen het initiatief tot de 6^de druk. Hieronder de toespraak van Koos Marsman op Bingo FM. 

In 1655 schilderde de Utrechtse Folpert van Ouwenallen een gezicht in de Korte Nieuwstraat met op de achtergrond de Dom. De Korte Nieuwstraat kwam tot stand als een verbindingsweg tussen het Domplein en de Lange Nieuwstraat, die vóór dat jaar gewoon Nieuwstraat heette.

In het Jaarboek 2021 dat op 28 november is gepresenteerd heeft Ton Reichgelt een bijdrage geschreven, getiteld Stoutenburg. Groei van een boerengemeenschap tot omstreeks 1830: de ontwikkeling tot 45 boerderijen. Wilbert Smulders heeft Reichgelts suggestie ter harte genomen, op Amersfoort CS een fiets gehuurd en het gebied doorkruist. Hij is zo nu en dan afgestapt om aan de hand van enkele van de zeer gedetailleerde kaartjes die Reichgelt presenteert, na te gaan wat er in de huidige staat van het gebied nog te zien is van zijn geschiedenis. Dat was even een hoop gepuzzel, maar gaf wel extra voldoening aan het verblijf in dit mooie domein van het Utrechts Landschap. 

Zondagmiddag 28 november is het Jaarboek Oud-Utrecht 2021 met een livestream gepresenteerd. Leden en auteurs volgden de presentatie via Zoom. 

In het decembernummer van Tijdschrift Oud-Utrecht verschijnt een artikel van Jasper Bongers en Duco Heijs over het Houtplein. Onder toezicht van een opzichtersechtpaar werd daar rust, reinheid en regelmaat bijgebracht aan ‘onmaatschappelijken’. Het artikel gaat vooral over het einde daarvan in de jaren 70, waarbij het Aktiecomité Pijlsweerd een belangrijke rol speelde. Er verscheen onlangs ook een documentaire over de 'woonscholen', die online is terug te zien.

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

In 1821 ging in Utrecht de Rijksveeartsenijschool van start met 24 'kweekelingen'. Hele generaties veeartsen werden klaargestoomd aan de Biltstraat en later op de Uithof. Op woensdag 24 november hield veterinair hoogleraar Peter Koolmees een lezing over 200 jaar diergeneeskunde.

Utrechter Erik van den Bergh heeft twee literatuurlijsten samengesteld over vluchtelingen en migranten in Utrecht. Deze overzichten kunnen onderzoekers en andere geïnteresseerden van nut zijn. Naast historische en sociologische publicaties op de eerste lijst, bevat de andere literatuur door migranten zelf. Hieronder geeft Van den Bergh een toelichting (zie ook dit interview). De twee lijsten staan onderaan als PDF.

Jan van Laar (1872-1949) is een van de vele vergeten artiesten die ooit stad en land afreisden met komische voordrachten en liedjes. Om het vak te leren verruilde hij zijn geboortestad Utrecht voor artiestenmekka Amsterdam. Daar zou hij verreweg het grootste deel van zijn werkzame leven wonen. Zijn claim to fame als liedjesschrijver is de evergreen ‘Daar bij die molen’. In 1935 had Willy Derby er een hit mee die blijvende effecten had. 

Oud-Utrecht gaat voor de DUIC Krant op zoek naar bijzonder erfgoed in de stad. Deze keer maakt de toenmalige biologiestudent Piet van Dijck een tocht langs de universitaire laboratoria uit de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw. Veel van deze gebouwen zijn gesloopt of hebben een andere bestemming gekregen. Wat is er gebeurd met al deze locaties?

Pannenkoekenparadijs, groen en cultureel erfgoed: een klein dorp in gemeente Baarn, met de uitgestrekte Vuursche bossen, kasteel Drakensteyn en de beroemde kei. Restaurant De Lage Vuursche bestaat al sinds 1865 met nu de vijfde generatie van familie Van Oosterom.

De muzikale Utrechtse toppers van nu zijn Kensington, Kyteman, Janine Jansen en Malgosia Fiebig. De Utrechtse Jacob van Eyck was in zijn tijd de topper en wordt nog steeds gespeeld, hij was beiaardier, klokkendeskundige, blokfluitist en componist. Blind en klein van stuk, maar boven alles een muzikaal multi-talent. Zonder hem zouden de klokken van veel Utrechtse kerken nooit geklonken hebben zoals ze nu klinken. Hier volgt een portret door musicoloog Thiemo Wind uit het Tijdschrift Oud-Utrecht 2007.

De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Op 11 november wordt jaarlijks het feest van Sint Maarten gevierd, waarbij lampionnen de stad verlichten. De Sint Maarten Parade met lichtsculpturen en muziek wordt deze keer op en rondom het Berlijnplein gehouden. Het Domplein is echter de plek waar onze schutspatroon overvloedig aanwezig is. De relatie van Utrecht met Sint Maarten is daar namelijk ontstaan.

Sinds juni staat in Museum Catharijneconvent een negentiende-eeuws model van De Tempelberg/Haram al-Sharif. Het is gerestaureerd en terug van weggeweest. De maquette was vanaf 1879 een van de bezienswaardigheden in het huis van dominee Leendert Schouten (1828-1905) in Utrecht. De Tempelberg als heilige plaats voor joden, christenen en moslims dient nu als gespreksstarter voor scholieren uit het basisonderwijs. Het maakt duidelijk hoe nauw joden, christenen en moslims met elkaar zijn verbonden.

Universiteit Utrecht restaureert de Pandhof. En hee, de fontein met de schrijvende kanunnik is weg uit de Pandhof! Waar komen het beeld en de bronzen fontein eigenlijk vandaan? Het was een cadeau van stad Utrecht aan de Universiteit bij de viering van haar 100-jarig herstel. De fontein is ontworpen door een beroemdheid van toen, kunstenaar Jan Hendrik Brom.

Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Deze keer naar de Bemuurde Weerd, de favoriete plek voor veel Utrechters om onder het genot van een ijsje vanaf de trappen naar de bootjes in de sluis te kijken. We gaan op zoek naar de middeleeuwse voorstad Bemuurde Weerd, verdwenen stromen, stadsmuren, verdedigingstorens en poorten.

Renger de Bruin is bezig met een boek over de geschiedenis van de adel in de provincie Utrecht. Het boek zal in 2023 verschijnen maar hij hield op woensdagavond 27 oktober in het Bartholomeus Gasthuis alvast een lezing over de Utrechtse adel.

Hanengeschrei, Massegast, Lange Nieuwstraat, Hekelsteeg, Langerakbaan, Hardebollenstraat, Othellodreef, er zijn veel bijzondere en verschillende straatnamen in Utrecht. Welk verhaal zit erachter? Wie bedenkt ze? Hoe werkt het eigenlijk met nieuwe straatnamen? Voor kinderen en hun ouders werd er dit jaar een aflevering van Het Klokhuis aan gewijd met Wilbert Smulders, voorzitter van de commissie straatnaamgeving.

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

Zaterdag 9 oktober spoedden velen zich naar de vierde editie van de Nacht van de Utrechtse Geschiedenis. Ook deze keer met het thema van de Maand van de geschiedenis: Aan het werk! De Nacht is een initiatief van Oud-Utrecht om de geschiedenis van stad en regio Utrecht te vieren. Deze keer was dat met een stadstour door de stad, een programma over werken aan de Neude, en een Oud-Uterechse Geschiedenis Quiz bij Het Utrechts Archief.

De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Want dat is overal in Utrecht te vinden. De Burgemeester Reigerstraat tussen de Maliebaan en Wilhelminapark is voor velen een plek om inkopen te doen, een kopje koffie te drinken of een doorgaande fietsroute van het centrum naar Utrecht Science Park. Maar wie was eigenlijk de man naar wie deze straat is vernoemd?

In het recente boek Slavernij en de stad Utrecht wordt Steven van der Haghen (1563-1624) besproken, de eerste admiraal van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Door zijn verovering van Ambon op de Portugezen in 1605 kan hij als grondlegger van het koloniale rijk worden beschouwd. Van der Haghen was geboren in Amersfoort en woonde sinds ongeveer 1590 in Utrecht. Onuitgewerkt blijft in het boek zijn connectie met Aernout van Buchel (Buchelius, 1565-1641). Deze bekende jurist en geschiedschrijver was VOC-bewindhebber namens de Staten van Utrecht en trad op als belangenbehartiger van de Utrechtse admiraal, die erkenning zocht voor zijn pioniersrol.

De historische vereniging Oud-Utrecht, binnenkort 100 jaar oud, groeit mee met de bijna 900-jarige stad. Inmiddels zijn we met ruim 2.200 leden en gelukkig kunnen we elkaar weer fysiek ontmoeten. Bijvoorbeeld op 9 oktober tijdens de Nacht van de Utrechtse Geschiedenis rond het thema ’Aan het werk’. Oud-Utrecht heeft de afgelopen tijd hard gewerkt: we publiceerden een lijst met jong erfgoed, gaven boeken en tijdschriften uit en gingen de wijken in. Ook online zitten we niet stil. In de DUIC-krant die vandaag is uitgekomen staat een uitgebreid overzicht van de activiteiten van komend najaar. 

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

Op 16 september kreeg een delegatie van Oud-Utrecht uitgebreide informatie over de verbouwingsplannen van het Catharijneconvent. Dat werd een mooie ontvangst en een interessante uitwisseling. Nu is het museum op zoek naar een architect voor de grote verbouwing. 

De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor de DUIC Krant wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Deze keer naar Rotsoord, het laatste overgebleven stukje industrielandschap aan het water in Utrecht. Op Rotsoord staan maar liefst zeven panden op de gemeentelijke monumentenlijst, zoals een watertoren en een meubelfabriek.

In de 17^e eeuw werd een groot deel van het gebied ten westen van de Stadsbuitengracht aan de huidige Catharijnesingelkant ontwikkeld tot het tuinbouwgebied voor de stad Utrecht. Hier woonden de Utrechtse groenten- en fruitkwekers. Het was ontsloten door een stelsel van grachten, die de moesgrachten werden genoemd. Deze dienden om de waterstand van de landerijen te beheersen en om de aanvoer van groenten en fruit die in dit gebied werden gekweekt naar de stad mogelijk te maken. Let wel, wegen buiten de stadspoort waren vaak slecht begaanbaar en het meeste transport liep van oudsher over water.

In 1786, drie jaar voor de bestorming van de Bastille in Parijs, was Utrecht het toneel van een succesvolle burgerrevolutie. Het is een belangrijke episode uit de Utrechtse geschiedenis waarin de patriot Pieter Quint Ondaatje een hoofdrol speelde. In het Historisch Café van 8 oktober vertelt Rietje de Bruijn over Ondaatje en de totstandkoming van een revolutionaire, democratische bestuursvorm in het Utrecht van 1786. In de bibliotheek is vanaf 7 oktober ook een kleine tentoonstelling over Quint Ondaatje.

De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor de DUIC Krant tweewekelijkse wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Want dat is overal in Utrecht te vinden. Als eerste is de Dichterswijk rond de Croeselaan aan de beurt. We komen er groen, water en industrieel erfgoed tegen, zoals een oude spoorhefbrug.

Over 700 jaar Domtoren zijn vele verhalen te vertellen. Er is ook het een en ander vergeten. Wie weet bijvoorbeeld dat er kosters met hun gezin woonden in de Domtoren? En dat er dus kinderen opgroeiden. En dat een van die kosters ook kunstschilder was?

In het Centraal Museum is van 3 juli tot 20 oktober een fraaie tentoonstelling van ontwerper Joost van Bleiswijk (1967) met de titel Reconnect. Hij scheurt, snijbrandt, last, schetst en schuift onderdelen in en uit elkaar. Alles op een fysieke en intense manier, waarbij subtiliteit en voorzichtigheid ver te zoeken zijn. Het oeuvre van Joost wordt getoond aan de hand van vier thema’s in zijn werk: No Screw No Glue, Sketch, Ripped and Teared en Proto-Punk. Zijn werk wordt gecombineerd met moderne en hedendaagse kunst die hij zelf uit de collectie van het Centraal Museum selecteerde, waaronder werk van Charley Toorop, Theo van Doesburg, Dick Bruna, Jan Schoonhoven en Dick van Luijn. In de ruimtes treedt je in de wereld van Joost, met kunst, iconische objecten als klokken en muziek.

De 35^e Open Monumentendag op 11 september 2021 heeft de titel ‘Erfgoed voor iedereen’. Hier lichten we alvast een monument uit dat die dag is te bezichtigen. Manenburg was één van de bastions die rond 1550 in opdracht van keizer Karel V werden gebouwd. In de loop der tijd verloor het zijn militaire functie en bij de aanleg van het Zocherplantsoen in de 19e eeuw werd een groot deel gesloopt. De binnenplaats met de kazematten (de plek waar de kanonnen stonden opgesteld) is goed bewaard gebleven en werd vanaf 1940 gebruikt als atelier van beeldhouwer Pieter d’Hont. Uit die tijd stamt ook de glazen overkapping. Nog steeds is Manenburg in gebruikt als atelier.

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

900 jaar stad! Daarom brengt de Historische vereniging Oud-Utrecht voor 2022 een historische scheurkalender uit met het thema 900 jaar stad. Een jaar lang elke dag een feit uit de rijke geschiedenis van onze jarige stad. Vanaf het moment dat Utrecht stadsrechten heeft zijn de geschiedenisboeken doorgespit om niet te vergeten historische momenten op die dag te vatten in een kort artikel. Dagelijks even stilstaan bij de stad waar je woont, werkt of een stad die je bezoekt en liefhebt.

De twaalfde eeuw is een periode geweest waarin zich op politiek-kerkelijk, algemeen maatschappelijk en monastiek vlak aanzienlijke veranderingen voordeden en onderlinge verhoudingen zich sterk hebben gewijzigd. Dat gold voor het bisdom, Sticht en de stad Utrecht en haar omgeving. Aan de oostkant van de stad werd in 1135 door de Utrechtse burggravin Mechteld een religieuze vrouwengemeenschap gesticht, die later bekend zou staan als de benedictijner abdij van Sint-Steven in Oudwijk, maar aanvankelijk georganiseerd bleek als wereldlijk stift. 

Op vrijdag 30 juli is Bart Klück op 76-jarige leeftijd overleden. Hij heeft als bouwhistoricus meer dan 40 jaar een belangrijke bijdrage geleverd aan onze kennis over de stad Utrecht. Bart was één van de ‘founding fathers’ van de bouwhistorie in Nederland: een discipline waarin onderzoek en documentatie plaatsvindt van de bouwgeschiedenis van panden aan de hand van de bouwsporen. Honderden onderzoeken heeft hij uitgevoerd in de Utrechtse binnenstad en daarbuiten. Dankzij dit onderzoek weten we nu dat achter de vele 19e-eeuwse gevels in de Utrechtse binnenstad nog een bijna complete middeleeuwse stad aanwezig is. 

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

De Olympische Spelen zijn nu in Tokio, 57 jaar nadat de Utrechtse Anton Geesink in Budokan tot Olympisch kampioen werd. Met 1,98 meter en 120 kilo zorgde deze reus en judoka uit Wijk C voor een ongekende lijst aan successen: hij werd 21 keer Europees kampioen, drie keer wereldkampioen, eenmaal olympisch kampioen, vier keer Sportman van het jaar, drie keer Nederlands kampioen in het Grieks-Romeins worstelen.

Bewoners van de stad weten het al: in Utrecht ligt de geschiedenis voor het oprapen! Utrecht Time Machine brengt met nieuwe technieken oude tijden tot leven en plaatst ze midden in onze wereld.

Op 2 juni 1122 kreeg Utrecht stadsrechten van keizer Hendrik V in zijn paleis genaamd 'Lofen’. Volgend jaar is dit 900 jaar geleden en dat wordt gevierd. Op 2 juni 2022 wordt deze 'geboorteplek van Utrecht' voor het eerst in 900 jaar toegankelijk voor iedereen als nieuwe historische attractie 'Paleis Lofen'.

Utrecht is al meer dan duizend jaar een echte marktstad dankzij een goede verbinding over het water van de Rijn en de Vecht naar de haven aan de Oudegracht. In 1122 waren er al vier internationale markten. Het marktgebied breidde in de dertiende en veertiende eeuw steeds verder uit. Eerst waren er markten langs de Oudegracht, later ook op de Neude en op het Catharijneveld, waar nu Vredenburg is.

Piet van Dijck, lid van de activiteitencommissie, heeft een speurtocht ondernomen naar een schilderij 'Madonna met kind’. Deskundigen zijn het er niet over eens of dat schilderij van Jan van Scorel is of van een volger. Maar het belangrijkste is dat onbekend is waar het schilderij nu is. Piet zegt: 'Ik ben inmiddels verliefd geworden op het schilderij’. Hij doet een oproep aan de lezers van dit verhaal: 'mocht u informatie hebben over waar het schilderij zich heden ten dage bevindt dan willen wij dat ook graag weten’. 

In 2022 vinden er verkiezingen voor de Gemeenteraad plaats. Dat gebeurt na de pandemie waarin veel burgers hun eigen woonomgeving meer dan ooit hebben weten te waarderen. Juist in deze periode bleek een goede leefomgeving van essentieel belang voor het welzijn van mensen. De unieke planologie of bijzondere gebouwen, kunst en parken geven elke wijk van de stad een eigen karakter.

Het dubbeldikke themanummer van Tijdschrift Oud-Utrecht De groene stad is gewijd aan tuinen, parken en groene stadswijken. Ziehier een van de zes artikelen door Tolien Wilmer over verdwenen tuinen in Utrecht.

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

Camerata Trajectina zou oorspronkelijk langskomen in het Historisch Café van juni om een aantal nummers te spelen en te vertellen over hun voorstelling Belle vertel!. Helaas kon dat niet doorgaan. Daarom nam de Activiteitencommissie van Oud Utrecht een kijkje bij de repetities van de voorstelling.

Bij de 36e Nicolaas van der Monde-lezing vanuit de Pieterskerk is bouwhistoricus Frans Kipp onderscheiden als erelid van Historische Vereniging Oud-Utrecht. Deze onderscheiding is door het bestuur van Oud-Utrecht toegekend voor de buitengewone wijze waarop Frans Kipp zich heeft ingezet voor de vereniging en de stad. Frans is 50 jaar lid van Oud-Utrecht, was 10 jaar bestuurslid, en is auteur van vele publicaties in Jaarboek en Tijdschrift Oud-Utrecht.

Aanstaande zaterdag is het 700 jaar geleden dat de eerste steen van de Utrechtse Domtoren werd gelegd. Daarom is er deze week een herziene druk van het boek ‘De Utrechtse Domtoren. Trots van de stad’ verschenen.

Honderd jaar geleden, op 22 juni 1921, werd op het Janskerkhof een monument ter ere van Franciscus Cornelis Donders onthuld. Het monument werd onthuld door een achterkleindochter van professor Donders. In het tijdschrift Oud-Utrecht van april 2019 staat een artikel 'Donderse Donders' over wat we van F.C. Donders kunnen leren. Dat nummer is in digitale vorm toegevoegd onder aan deze pagina. 

Jacobus Henricus (Henri) van ’t Hoff werd geboren in Rotterdam op 30 augustus 1852 en overleed op 1 maart 1911 in Berlijn. Hij was een Nederlands scheikundige en winnaar van de eerste Nobelprijs voor Scheikunde in 1901. Momenteel wordt er gewerkt aan een muurschildering op een zijgevel  van het Ubica-pand (in de Telingstraat) die over hem gaat.

Vanaf 17 juni is de tentoonstelling ‘Heel Utrecht loopt uit!’ te zien in Het Utrechts Archief. Het is een samenwerking met Universiteit Utrecht en het Utrechts Studenten Corps en gaat over de lustrumvieringen in de stad tussen 1901 en 1961. Hier hebben we één lustrum uitgelicht, het Egyptische lustrum van 1926: Ichnaton.

Het dubbeldikke themanummer 2021 van Tijdschrift Oud-Utrecht is op donderdag 10 juni verschenen. Het werd live gepresenteerd vanuit de tuin van het Centraal Museum. Vanwege corona was de bijeenkomst voor een kleine groep (zoals auteurs en redactieleden), maar iedereen kon meekijken via YouTube of de presentatie achteraf terugzien.

Er is weer een Saenredam in de maak.
Op de muur van restaurant El Quatarijne aan de Mariaplaats wordt momenteel gewerkt door De Strakke Hand aan een muurschildering. Als basis wordt een tekening gebruikt van het interieur van de Mariakerk naar het westen door Pieter Saenredam.
In de steeg naast deze schildering, de vroegere hoofdingang van de Mariakerk, komt een andere muurschildering.

Vandaag is het de verjaardag van stad Utrecht. Nog een jaar te gaan tot de viering van Utrecht 900 stad. 2 juni 2022 vieren we dat Utrecht 900 jaar stadsrechten heeft.
Het kinderboek ter ere van het 900-jarig bestaan van Utrecht krijgt steeds meer vorm. Twintig schrijvers gaan ieder een spannend en leerzaam verhaal schrijven over een bekende Utrechtse locatie. Het is de bedoeling dat 1.000 Utrechtse schoolkinderen die het minder breed hebben thuis het boek cadeau krijgen. Naast het boek komt er ook een speciale app om te gebruiken bij een wandeling of fietstocht door de stad. Daarnaast worden er diverse activiteiten rondom het boek georganiseerd met de scholen in het kader van Utrecht 900.

Wat als je van alles wilt, maar van alles niet mag? Beperkingen zijn van alle tijden. Stap maar eens in de wereld van Belle van Zuylen. Haar brieven, haar muziek, haar kasteel getuigen van een eigengereide, vrijzinnige dame vol levenslust en ambitie. Maar het adellijke korset van de 18e eeuw knelt! Haar bewegingsruimte is letterlijk en figuurlijk beperkt.

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie. 

In november 1944 begon kapelaan Theo. W. Egberts (1906-1975) van de Utrechtse Sint Gertrudisparochie met het bijhouden van een dagboek. Egberts was in de Rivieren- en Dichterswijk kapelaan van 1939 tot 1949. Eind augustus wordt zijn dagboek gepubliceerd: “Kapelaan in oorlogstijd | Dagboek van Theo Egberts”. Auteur is Christa van Hees-Koot, geboren in de Dichterswijk en opgegroeid in de Rivierenwijk. Leden van Oud-Utrecht kunnen het dagboek met een speciale kortingscode via voorintekening nu voor € 17,50 bestellen. 

Op 2 juni 2021 viert Utrecht haar 899ste verjaardag en is DOMunder 7 jaar 'open'. Om dit te vieren, organiseert DOMunder op woensdag 2 juni een livestream van 20u00 tot 21u00 over het zoeken naar Paleis Lofen. Het vormt tevens de start van het project 'Vind Paleis Lofen', samen bouwen aan de nieuwste historische attractie van Utrecht. Paleis Lofen opent op 2 juni 2022 als bijdrage aan de viering van Utrecht 900 Jaar stadsrechten. 

Op dinsdag 29 juni 2021 vond - met enige vertraging - de 36e Van der Monde-lezing plaats in de Pieterskerk in Utrecht: 'Van natio tot corps - Studentenorganisaties in de vroegmoderne tijd'. Deze lezing werd verzorgd door Leen Dorsman, hoogleraar Universiteitsgeschiedenis en jarenlang een gewaardeerd lid van de redactie van het tijdschrift Oud-Utrecht.

Eind 2019 bracht de historische vereniging Oud-Utrecht Het Stegenboek van Utrecht uit. Het boek werd heel goed ontvangen en al snel ontstond het plan om een tweede druk uit te geven. “De coronatijd gaf mij de gelegenheid om een versie 2.0 te maken. Daardoor is de tweede druk nieuw in tekst, formaat, aantal stegen, afbeeldingen, pagina’s en meer”, aldus schrijver Bert Poortman. 

Heeft Utrecht het geluk gekend zonder Duitse verdediging of geallieerde aanval bevrijd te zijn, geheel ongeschonden is het toch in de oorlogsjaren niet gebleven, al tellen zijn wonden nauwelijks bij de verwoeste steden in Nederland. Twee bomaanvallen, gericht op een Duitse munitietrein, hebben op 13 oktober 1944 een aantal gebouwen vernield of beschadigd.

76 jaar geleden, op 7 mei 1945 werd Utrecht bevrijd door de Britten en Canadezen. Dit beeld van een Polar Bear werd geplaatst namens de Utrechtse burgers, ter herinnering aan de bevrijding en als dank aan de bevrijders.

Het Utrechts Nieuwsblad van 4 mei 1949 berichtte over de onthulling van het verzetsmonument op het Domplein. Na een herdenkingsdienst in de Domkerk gingen op de orgeltonen van het Wilhelmus de deuren open. Mensen verspreidden zich over verschillende vakken op het plein. De erewacht nam zijn plaats in, het was stil, en vijf voor vier klonk gezang van het koor ‘Euterpe’. Om vier uur klonken de klokken van de Domtoren, waarna motorengeronk de aankomst van Z.K.H. prins Bernhard aankondigden. De heer Boellaard sprak namens het Comité tot oprichting van een monument voor de Gevallenen in het Verzet en nodigde prins Bernhard uit om het monument te onthullen. Na de onthulling en overdracht van het monument aan het gemeentebestuur sprak burgemeester De Ranitz. Hij kondigde aan dat er vanaf die avond elk jaar op 4 mei een herdenking zou zijn op het Domplein. 

Nergens op de wereld zijn grachten met hun werven te vinden zoals in Utrecht. Om de werven voor de toekomst te behouden, moeten we goed voor ze zorgen. De gemeente Utrecht start met een nieuwe aanpak hiervoor. Een programma voor de komende circa dertig jaar met een uitvoeringsplan voor de komende drie jaar.

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

Prof. dr. C. (Kees) de Jager. Wereldberoemd astronoom. Pionier van het Nederlandse ruimteonderzoek. Oud-directeur van sterrenwacht Sonnenborgh en ruimte-onderzoeksinstituut SRON. Groot popularisator van wetenschap. Een greep uit de vele pieken in zijn lange en breed georiënteerde loopbaan. Op 29 april wordt hij 100 jaar. Kees de Jager woont sinds 2003 op Texel, waar hij ook is geboren. Op zijn 100^e verjaardag wordt door burgemeester Sharon Dijksma een plaquette met zijn beeltenis onthuld op Sonnenborgh. En er is een online wetenschappelijk programma waaraan Kees de Jager vanaf Texel hoopt deel te nemen.

In 2020 hebben we 75 jaar bevrijding gevierd. In onze nieuwsbrief van mei en op onze website hebben we daar ruime aandacht aan besteed. De afgelopen periode is Piet van Dijck in het ‘Jaarboekje Oud-Utrecht 1945-1946’ gedoken. Hij citeert hier een aantal berichten uit de kroniek van Utrecht over 1945 opgemaakt door G. Brinkhuis typerend voor deze woelige tijd. 

Vandaag zijn drie Koninklijke onderscheidingen uitgereikt aan leden Oud-Utrecht voor hun bijdrage om de kennis en belangstelling voor geschiedenis van Utrecht te bevorderen!  Nieuwe boeken, tijdschriften en vele samenwerkingen over erfgoed Utrecht zagen het licht dankzij het drietal Renger de Bruin, Maurice van Lieshout en Heins Willemsen. De waardering voor maatschappelijke verdiensten spreekt uit deze Koninklijke onderscheidingen, ze waren actief voor Oud-Utrecht en meer.

Op 2 juni 2022 is de stad Utrecht jarig. Het is dan precies 900 jaar geleden dat het stadsrechten verwierf. Om dat te vieren wil Kiwanis Utrecht een boek uitgeven voor alle kinderen van acht tot twaalf jaar. Een boek dat verbindt, informeert en amuseert. Dat het verleden koppelt aan het heden en de toekomst. Het is de bedoeling dat Utrechtse kinderen die minder kansen hebben dan hun leeftijdgenootjes het boek gratis ontvangen. Helpt u mee om dit mogelijk te maken?

Een bijzonder mens is heengegaan: hoogleraar sociologie dr. Gerrit Jansen (1929-2021), gepromoveerd op De Eeuwige Kroeg. Een van zijn schitterende boeken is Prettige Feestdagen, over de Utrechtse feesten in heden en verleden. Dit was naar aanleiding van een idee van conservator stadsgeschiedenis Renger de Bruin van het Centraal Museum om de Utrechtse feesten te beschrijven. Professor Jansen had een ander idee: hij bezocht in het millenniumjaar de Utrechtse feesten, vergezeld van fotograaf Ton van Dongen. De foto’s en teksten geven een mooi tijdsbeeld, inclusief professor Jansen in een polonaise bij het carnaval.

In het buitenland zijn beroemde begraafplaatsen die het bezoeken waard zijn, zoals Cimetière du Père-Lachaise in Parijs, maar wij hebben ook zulke bijzondere plekken. De begraafplaats Soestbergen van 1830 staat bekend om zijn slingerende paden en de bijzondere rotonde van grafkelders: de ‘Ring van Zocher’. Soestbergen, de eerste algemene begraafplaats van Utrecht en de ernaast gelegen tweede begraafplaats Kovelswade zijn beiden sinds 2001 een rijksmonument.

Cultuurhistoricus Nancy Jouwe doet in opdracht van de Gemeente Utrecht onderzoek naar Utrecht en het slavernijverleden. Joyce Pennings van Het Utrechts Archief ondersteunt de onderzoekers daarbij. Beiden vertellen in een lezing over dit onderzoek. De lezing wordt opgenomen in de Bibiliotheek Neude en is te volgen via een livestream. 

Een kort bericht via Facebook bracht Oud-Utrecht afgelopen maand in contact met een kleindochter en achterkleindochter van Gerrit Albert Evers die begin 20^e eeuw conservator was van de Universiteitsbibliotheek. Evers, een van de oprichters en ereleden van Oud-Utrecht, was lange tijd secretaris en schreef veel in Maandblad en Jaarboek. Een van zijn onderwerpen was Utrecht als koninklijke residentie en het optreden van koning Lodewijk Napoleon. Hier volgt een verhaal uit zijn koker.

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

Simon Vestdijk (1898-1971) was een getalenteerde veelschrijver, van wel 52 romans. Bekend van De koperen tuin, Pastorale 1943, de Anton Wachter romans en heel veel meer. Hij overleed op 23 maart 1971, vijftig jaar geleden. Een typerend beeld van Vestdijk als schrijver staat op de Utrechtse Heuvelrug, midden in Doorn. Hier een artikel over zijn Utrechtse jaren.

Op uitnodiging van De Helling neemt historicus en stadsgids Bart van Mierlo je mee door Rotsoord en omgeving, langs een aantal historische plekken die de buurt te bieden heeft. Door gebruik van de gratis app izi.TRAVEL worden mensen al wandelend meegenomen door de historie van het gebied aan de oostoever van de Vaartsche Rijn. Gedurende de ruim 60 minuten durende wandeling, die ondersteund wordt door een playlist vol Utrechtse artiesten, hoor je spraakmakende feiten over bijzondere locaties in onze buurt.

Voor een van de leden van Oud-Utrecht hebben we een bijzonder aanbod van jaargangen van Tijdschrift Monumenten en Bulletin KNOB. Ze zijn afkomstig uit een nalatenschap.

Tijdens de corona pandemie is gemeentelijk archeoloog Herre Wynia foto's en filmpjes gaan maken met een drone. Hij heeft onder meer foto's gemaakt van het Domplein en de Inktpot vanuit vogelperspectief.