Rondje Rhenen + Grebbeberg
Rhenen was altijd een belangrijke stad door zijn strategische en fraaie ligging op de Utrechtse Heuvelrug, aan de Rijn, aan de rand van het Sticht. Er is veel gevochten, het laatst met de Slag om de Grebbeberg in 1940. Op 9 mei 2023 is er een herdenkingsconcert in de Cunerakerk met muziek van onder andere de Koninklijke Militaire Kapel ‘Johan Willem Friso’ en met Peter van Uhm, generaal b.d. als beschouwer. Verleden en heden worden verbonden en komen naar voren in beelden, verhalen en live muziek.
Rhenen is het bezoeken waard met de ligging aan het water, als stad met hellende straten, met de Cunerakerk en het Stadsmuseum Rhenen in het oude Raadhuis, en natuurlijk De Grebbeberg met Ouwehands Dierenpark Rhenen en Militair Ereveld Grebbeberg.
Gezicht op Rhenen Jan van Goyen 1649
Gezicht op de Rijn met Rhenen en omgeving Jan de Beijer 1750
In het Stadsmuseum is het Gezicht op Rhenen van Jan van Goyen uit 1649 te zien. Dit schilderij hing in Berlijn en is in 2021 aangekocht met hulp van fondsen en de Rhenense gemeenschap. Rhenen is vaak geportretteerd door Nederlandse topschilders in de zeventiende eeuw. Rhenen was de eerste blikvanger op de reizen die kunstenaars maakten langs de Rijn.
De Cunerakerk van Rhenen zie je al van heel ver. Het is een relatief grote kerk, ontstaan dankzij het feit dat Rhenen in de Middeleeuwen een belangrijk bedevaartsoord was. De pelgrims kwamen op de relieken van de Heilige Cunera af, die hier vanaf de achtste eeuw werden vereerd in wat eerst de Sint Pieterskerk was. De inkomsten van de pelgrims zijn gebruikt voor de bouw van de Cunerakerk. Bijzonder in het interieur zijn o.a. het fraaie oksaal in Renaissancestijl van rond 1550 en de koorbanken uit 1570. De trots van de kerk is de 82 meter hoge toren. In 1492 is gestart met de bouw, de toren is geïnspireerd door de Domtoren en is een van de mooiste gotische bouwwerken van Nederland. De toren bleef in 1940 bij de hevige gevechten van de slag om de Grebbeberg gespaard, in 1945 werd hij net als de rest van Rhenen wel ernstig beschadigd en daarna gerestaureerd. Bij de opbouw van Rhenen na de oorlog is net als in Wageningen en Middelburg het oude stratenplan als uitgangspunt genomen.
In 1950 schreef burgemeester Bosch Ridder van Rosenthal aan Oud-Utrecht het volgende over Rhenen: ‘1346 was een belangrijk jaartal. Toen vond de ommuring van Rhenen plaats door Jan van Arkel. De ligging van Rhenen bracht met zich mee, dat in rumoerige tijden het krijgsvolk door Rhenen heen trok naar Utrecht en verder Nederland in. In 1499 werd Rhenen ingenomen door de Kleefsen. In 1527 kwamen de Geldersen en werd het kasteel Ter Horst totaal vernietigd. Steeds weer als oorlogen Nederland bedreigden ontving Rhenen zijn deel daarvan. Zo was het in 1672, in de Napoleontische tijd en in 1940 opnieuw. Aan zijn ligging heeft Rhenen zijn tol wel betaald. Verdere bijzondere historische gebeurtenissen kende Rhenen niet, behalve het verblijf binnen zijn muren van Frederik van de Palts, de winterkoning en, na zijn dood, diens weduwe, Elisabeth van Engeland, die op de plaats van het oude klooster een paleis bewoonde. Dat paleis, het z.g. Koningshuis, werd in 1812 afgebroken. Alleen het hofleven in die dagen voorkwam een totale teruggang van het kleine provinciestadje. Thans, na 1940, weer zo veel mogelijk in de oude vorm opgebouwd, tracht Rhenen door toeristenverkeer en industrievestiging op terreinen, waar dit geen bezwaar oplevert, zijn plaats in de tegenwoordige maatschappij van Nederland te behouden.’
Cunera
De legende van de heilige Cunera gaat over de bedevaart van 11.000 jonkvrouwen naar Rome. Toen ze langs de Rijn terugkwamen werden ze bij Keulen overvallen en vermoord, op één na. Dat was Cunera die werd gered door koning Haymo. Deze koning nam haar mee naar Rhenen, en ze werd zijn trouwe helpster bij werken van liefdadigheid. Maar de koningin was niet blij met de komst van Cunera. Eerst probeerde ze Cunera van diefstal te beschuldigen, maar dat kwam uit. De koning overlaadde Cunera nog meer met gunsten en voerde haar naar het slot Prattenburg. Helaas was ze daar ook niet veilig. Op een keer dat de koning op jacht was ging de koningin met haar kamenier naar Prattenburg. Ze overvielen Cunera, en wurgden haar met de kostbare doek die ze om haar hoofd droeg. Daarna begroeven ze haar onder de mest in de paardenstal.
Bronnen:
Mr. L. H. N. F. M. Bosch Ridder van Rosenthal, Burgemeester van Rhenen, Maandblad Oud-Utrecht 1950
H.P. Deys, De Cunera bedevaart en Cunerafeesten, Maandblad Oud-Utrecht 1987 (bijlage onder deze pagina)
Bijlage(n)
Cunerafeest in Rhenen in 1571