Rietveld-Schröder Huis als museum

13 mei 2020

Het Rietveld Schröderhuis is een door Gerrit Rietveld met Truus Schröder-Schräder in 1923-1924 ontworpen woonhuis in de stad Utrecht. Het huis is volledig uitgevoerd volgens de ideeën van de kunstbeweging De Stijl. Truus Schröder-Schräder woonde er van januari 1925 tot haar dood in 1985. Het Rietveld Schröderhuis bevindt zich op het adres Prins Hendriklaan 50 in Utrecht. Het staat op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Het Rietveld Schröderhuis bestaat in 2024 honderd jaar en dat wordt van 15 mei tot en met 23 augustus, de verjaardag van Truus Schröder, in 100 dagen gevierd.

Twee bijdragen in Maandblad Oud-Utrecht 1987, van de directrice van het Centraal Museum Lineke Janssens, en ontwerper en hoogleraar Wim Crouwel, beschrijven het Rietveld Schröderhuis bij de opening als museum op 3 april 1987. Ze bevatten saillante uitspraken die ook nu van waarde zijn voor kennis over Rietveld en jonge monumenten.

Lineke Janssens: 'Hoe eenvoudig en bescheiden begon het. In 1924 schrijft Gerrit Thomas Rietveld, meubelmaker en self made architect, aan zijn belangrijke confrère Oud: ,, Ik heb een woonhuisje onderhanden, hier in Utrecht . . 't moet gauw gemaakt worden, als ik de volgende week vergunning heb, beginnen we". Hij kon niet bevroeden dat zijn „,woonhuisje“ ooit op de lijst zou prijken van de 100 belangrijkste monumenten ter wereld, samen met de Borobudur en de Egyptische piramiden. Het zou ook niet in hem zijn opgekomen, want Rietveld was verre van een megalomaan, sterker: hij was het absolute tegendeel daarvan. Hij bouwde niet voor de eeuwigheid, maar voor het gebruik, hic et nunc, toegesneden op de behoeften van de actuele bewoner. En omdat de bescheiden man Rietveld een ongewone combinatie van talenten en eigenschappen had: intuïtie voor het eigene van de tijd, een souvereine vormbeheersing en een antenne voor de immanente krachten die eigen zijn aan echte kwaliteit, werden zijn produkten - utiliteitsbouw en gebruiksvoorwerpen - exemplarisch voor een revolutionaire periode in de geschiedenis van het bouwen en vormgeving.

Dat geldt bij uitnemendheid voor het huis dat de geschiedenis is ingegaan als het RIETVELD SCHRÖDER- HUIS! Niet voor niets onder die dubbele naam, want de omstandigheid dat juist een geestverwante persoonlijkheid als mevrouw Schröder-Schräder opdrachtgeefster en medewerkster was bij het ontwerp en de bouw van het huis, heeft het uiteindelijke resultaat in hoge mate mede bepaald. Dat hierin de geheel nieuwe opvattingen over ruimte, licht, vorm en kleur op uiterst consequente en daardoor voorbeeldige wijze konden worden gerealiseerd, is te danken aan het feit dat de visies van opdrachtgeefster en architect op een zo zeldzame wijze accordeerden en overeenkwamen.

Het huis werd gebouwd voor mevrouw Schröder en tot in detail afgestemd op haar woonbehoeften en haar specifieke wensen. Ook daarin onderscheidde het zich van het begin af aan van de gemiddelde woningbouw, die zich met het oog op de toekomstige verkoopbaarheid doorgaans op de grootste gemene deler richt. Rietveld zelf was trouwens van mening dat het door niet te bewonen zou zijn door een ander dan mevrouw Schröder, die alle mogelijkheden-zoals de flexibele indeling van de bovenverdieping- ook daadwerkelijk gebruikte en die de beperkingen ervan aanvaardde en inpaste in haar woonstijl. Rietveld bouwde, zoals gezegd, niet voor de eeuwigheid, of -zoals mevrouw Schröder het eens uitdrukte- "hij hield niet van dat erge solide". Huizen moesten niet te lang blijven bestaan, óók het zijne niet, want na 50 jaar waren ze verouderd vond hij. Het is tekenend voor de persoon Rietveld: de man die de dingen een nieuwe maat gaf, zag zichzelf allerminst als de maat der dingen.

In 1972 richtte mevrouw Schröder, samen met enkele belangstellenden, de Stichting Rietveld-Schröderhuis op, met als doel het huis, dat inmiddels wereldvermaard was, na haar dood over te dragen aan de gemeenschap.
Het was het startsein voor een lange reeks activiteiten die uiteindelijk zouden leiden tot het behoud van het huis voor Nederland. Nadat contacten van de Stichting met het Rijk hadden uitgewezen dat de Rijksoverheid het huis niet onder haar hoede kon nemen, werd in samenwerking tussen de Stichting en het Centraal Museum besloten een poging te doen om uit sponsoring middelen te werven voor het behoud van het huis.'

Wim Crouwel: ‘Huizen die gebouwd zijn als materialisering van een theorie of een idee vragen als gevolg daarvan een bewonings-discipline, die eigenlijk alleen door de opdrachtgever zelf kan worden waargemaakt. De kennis en ervaring opgedaan bij oude monumenten is niet relevant; met het principe om bij monumenten de latere bewoningssporen te respekteren, komen we niet zonder meer uit de voeten. Ik meen dat voor deze monumenten van het nieuwe bouwen de een of andere interpretatie - hoe zorgvuldig ook bedacht en hoe goed ook bedoeld - niet tot de oplossing kan behoren. Zuivere rekonstruktie is m.i. het enige juiste.’

Voor de hele bijdrage over de opening van het Rietveld-Schröderhuis, zie de bijlage bij deze pagina.

Vanaf 21 mei zijn tickets te koop op: https://www.rietveldschroderhuis.nl/nl

Rietveld Schrderhuis collectie Centraal Museum Utrecht Foto Stijn Poelstra 2