Kerst op kasteel De Haar
Deze maand is het sprookjesachtige kasteel de Haar in kerstsfeer gebracht. Het kasteel in neogotische stijl is vanaf 1892 in 20 jaar gebouwd met behoud van oude muren en toen voorzien van alle luxe van die tijd. Kasteel en landgoed Haarzuilens van Natuurmonumenten liggen aan de rand van Utrecht en zijn een bezoek zeker waard. Kasteel de Haar en het park zijn tot 20 januari 2021 gesloten. Het landgoed van Natuurmonumenten is open.
Van ruïne tot kasteel
Het middeleeuwse huis De Haar is in de loop van de 13e eeuw gesticht langs een zijtak van de Rijn. In de 15e eeuw ging het kasteel door het huwelijk van Josina van de Haar met Dirk van Zuylen over in het geslacht van de familie Van Zuylen. Waarschijnlijk kreeg het kasteel zijn kenmerkende vijfhoekige vorm nadat het kasteel tijdens de twisten tussen de bisschop en de stad Utrecht in 1482 verwoest werd en daarna weer werd opgebouwd. Aan het einde van de 19de eeuw erfde baron Etienne van Zuylen van Nijevelt het vervallen kasteel De Haar, dat in de eeuwen daarvoor was verwoest door diverse stormen en oorlogen. Van het kasteel was alleen nog een ruïne en zeven hectare grond over. Nadat de baron in Parijs de rijke Hélène de Rothschild op een bal masqué ontmoet, en later met haar trouwt, besluit hij tot herbouw van het familiekasteel als eerbetoon aan zijn roemrijke familie. Het was vooral de baron die, samen met zijn gasten, De Haar in augustus en later september als buitenverblijf gebruikte.
Neogotiek van Cuypers
Architect Cuypers was in die tijd al beroemd om zijn neogotische, katholieke, ontwerpen voor kerken en monumenten. Hij was ook omstreden omdat de neogotiek werd gezien als katholiek. Zo wilde Koning Willem III niet naar de opening van het Rijksmuseum omdat hij het zag als een klooster en neogotische kunstkathedraal. Het ontwerp van Cuypers voor het Academiegebouw in Utrecht werd om soortgelijke redenen betwist. Men vond dat de neogotiek zich leende voor kerken en niet voor andere gebouwen. Cuypers nam met de baron de vrijheid om voor De Haar allerlei decoraties te maken die pasten bij de neogotiek en bij de familiegeschiedenis. 20 jaar werd er gebouwd en ingericht. Er is een glas in loodraam gewijd aan de Stichtse Landbrief van 1375 waarbij de bisschop macht afstond aan de Staten van Utrecht, ook de Domtoren is afgebeeld.
Park, landgoed en dorp Haarzuilens
Tuinarchitect Hendrik Copijn werd in 1895 aangetrokken voor een parkontwerp. Onder zijn toezicht ontstond er in het weidse landschap een Engels landschapspark waarbinnen – rond het kasteel – met hulp- van Cuypers Franse stijltuinen zijn aangelegd. De tuinen zijn deels een reconstructie van de oorspronkelijke tuinen met waterpartijen, bosschages, moestuinen en volières en deels een aanvulling daarop. Uit de gehele provincie Utrecht werden 40 jaar oude bomen naar De Haar gebracht. Ongeveer 7.000 bomen werden ’s nachts, door de stad Utrecht heen, op mallejannen getransporteerd. Het park is nu 55 hectare groot met verschillende tuinen, vijvers, een hertenkamp, en een doolhof. Het hele dorp Haarzuilens werd in 1898 verplaatst om dit park aan te kunnen leggen. Het dorp is aangelegd rond een brink met dorpspomp. ‘t Wapen van Haarzuilens is ontworpen als herberg en raadszaal.
In de loop van de 20e eeuw zakte het zware kasteel door de fundering en vertoonde scheuren. In 2000 werden kasteel en park overgedragen aan de Stichting Kasteel De Haar. De grote kunstcollectie van de familie van Zuylen in het kasteel is sinds 2011 in eigendom van de Stichting. Het domein van 350 hectare wordt nu als landgoed Haarzuilens onderhouden door Vereniging Natuurmonumenten.