Lezing over het Utrechtse slavernijverleden

Burgemeester Sharon Dijksma kondigde aan dat het huidige bestuur wil zorgen voor meer bewustzijn over het slavernijverleden binnen de stad. Ook komt de gemeente met een tegemoetkoming voor nazaten van de slavernij, waarmee zij makkelijker hun naam kunnen laten veranderen. Lees de speech van de burgemeester. 
Wethouder Diversiteit Linda Voortman zei: “Er moet gesproken worden over, uiteraard, het slavernijverleden, maar het moet ook een breder gesprek zijn over inclusie. Hierbij wordt gedacht aan onderwerpen als het versterken van de kansengelijkheid, bestaanszekerheid en het tegengaan van de tweedeling in de stad. Daarbij is geen ruimte voor racisme, uitsluiting en polarisatie” Lees meer.

Oud-Utrecht had Matthijs Kuipers bereid gevonden een introductie te verzorgen op het onderzoek dat in opdracht van de gemeente is uitgevoerd. Hij vormde, samen met Nancy Jouwe en Remco Raben, de redactie van het rapport dat als boek Slavernij en de stad Utrecht in 2021 werd gepubliceerd. In zijn lezing vertelde hij hoe het onderzoek tot stand kwam en tot welke conclusies het heeft geleid.

De aanleiding tot het onderzoek was een motie van DENK, GroenLinks en de ChristenUnie. Er was al de ‘Wandelgids sporen van slavernij in Utrecht’ uit 2012. Nu zijn het Utrechts Archief, het Nationaal Archief, onderzocht en is met name gekeken in notariële akten. Naast de kernredactie hebben deskundige auteurs bijgedragen aan het boek.

Matthijs schetste de bevindingen.

1. Utrecht was in formele zin betrokken bij de slavernij. De stad was vertegenwoordigd in de kamers van de WIC en de VOC. De Utrechtse Compagnie (1720-1754) verdiende zijn geld met koloniale zaken. Er werd een koffieplantage gekocht in Suriname die de naam Utrecht kreeg en op het Lucasbolwerk kwam raffinaderij het Suikerhuis. 
2. Er bestond een grote mate van betrokkenheid van Utrechtse bestuurders in koloniale exploitatie. Tot 42% van de bestuurders had directe belangen bij de slavernij.
3. De betrokkenheid betrof alle gebieden van de koloniale wereld (‘De West’ en ‘De Oost’) en alle onderdelen van het koloniale systeem. 
4. Utrecht is een goed voorbeeld van betrokkenheid bij slavernij in steden zonder koloniale instituties. Met negotiatiefondsen belegden rijke Utrechters in slavernijbelangen. Met de opbrengsten financierden ze hun landgoederen. Dat regelden zij vaak bij notaris Dirk Wernard van Vloten die op Nieuwegracht 63 woonde. 
5. Het imperium was van groot belang voor de Utrechtse werkgelegenheid. 3000 Utrechters waren in dienst van de VOC.
6. De Utrechtse betrokkenheid bij kolonialisme en slavernij is lang onzichtbaar gebleven. Er is tot voor kort weinig onderzoek gedaan.
7. De zwarte aanwezigheid in de stad Utrecht is lang buiten beeld gebleven. Bekende namen zijn Eduard van Akaboa, Sitie, Pieter Quint Ondaatje en Lizette van Wicky.
8. Utrecht kan worden gezien als een centrum van abolitionisme. Er kwamen steeds meer mensen die vonden dat slavernij niet goed was en moest worden afgeschaft. Deze mensen werden abolitionisten genoemd. Bekend abolitionisten zijn Petronella Moens en Nicolaas Beets.
9. Alle grote instituties in Utrecht hebben geprofiteerd van de slavernij, de stad, de kerk en de universiteit.

De discussie gaat door, bijvoorbeeld over Belle van Zuylen, die net als veel andere Utrechtse adel ook directe belangen had in de slavernij.
Er is een website met veel informatie: Sporen van Slavernij in Utrecht
Er komt een team van Utrechters, die worden opgeleid tot stadsgids over de slavernijgeschiedenis.
Vanaf 3 maart is er een Studium-Generale-reeks over het slavernijverleden met Nancy Jouwe, Remco Raben en Karwan Fatah-Black.
Er komt binnenkort een rapport van de Utrechtse Universiteit naar aanleiding van het onderzoek met een eerste reflectie van het College van Bestuur.

Het boek is te koop in de boekhandel. Meer informatie.

Oud-Utrecht besteedde eerder al aandacht aan Slavernij en de stad Utrecht. In het oktobernummer van Tijdschrift Oud-Utrecht staan drie artikelen. 

• Mark Ponte: boekbespreking Het Utrechtse slavernijverleden
• Arjan den Boer: Buchelius en de Utrechtse VOC-admiraal Steven van der Haghen
• Suzan van Dijk: Belle van Zuylen over slavernij en rijkdom.