2020
PDF-bestanden van Tijdschrift Oud-Utrecht in deze jaargang: Tijdschrift 2020 01, Tijdschrift 2020 02 , Tijdschrift 2020 03 , Tijdschrift 2020 04 , Tijdschrift 2020 05 , Tijdschrift 2020 06.
Voor korte inhoud per nummer zie hieronder.
december 2020
Wat Nieuwlicht naliet: hoe de Utrechtse kartuizers na hun ondergang nog van zich deden spreken
Van het klooster dat tot 1580 op de grens van Ondiep en Zuilen stond, rest nu nog slechts een poortgebouw.
Het raadsel van de Utrechtse buste van Rombout Verhulst
In de collectie van de oud-katholieke Gertrudiskerk aan het Willemsplantsoen in Utrecht bevindt zich een portretbuste van de Vlaamse beeldhouwer Rombout Verhulst (1624-1698). Onder kunsthistorici is de nodige discussie geweest over de vraag wie deze buste voorstelt.
Musicus Richard Hol en zijn gouden jaren in Utrecht
Richard Hol (1825-1904) heeft veel invloed gehad op het muziekleven in Nederland en Utrecht. Als docent en dirigent promootte hij muziek van progressieve romantische componisten. Voor zijn concerten trok hij belangrijke solisten aan, onder wie Clara Schumann en Johannes Brahms.
'De ommuurde stad', het boek bij de expositie
De voltooiing van het herstel van de Utrechtse singel dit jaar vormde voor het Centraal Museum aanleiding om uit te pakken met een grote tentoonstelling ‘De ommuurde stad’. René de Kam, de samensteller van deze tentoonstelling, maakte hierbij ook een boek, dat nadrukkelijk geen catalogus is.
Ben Planjer, meubelontwerper en zwemfanaat
De broer van de Utrechtse gemeente-architect Jan Planjer was binnenhuisarchitect en meubelontwerper. In 1932 volgde Ben Planjer zijn broer van Leiden naar Utrecht.
oktober 2020
'Fraaie gebouwen in plaats van nutteloze advertentiën': Panden van De Utrecht in en buiten Utrecht
Het in 1974 afgebroken kantoorgebouw van verzekeringsmaatschappij De Utrecht aan de Leidseweg heeft in de stad haast mythische proporties aangenomen, maar was zeker niet het enige gebouw van De Utrecht.
A la gloire du Roi: Utrechtse steden getekend voor de Zonnekoning
Een van de mooiste tekeningen die het profiel van de stad Utrecht in beeld brengen bevindt zich in Parijs. Dit weinig bekende stadsportret, gemaakt door Adam Frans van der Meulen (1632-1690), dankt zijn ontstaan aan de expansiedrift van de Franse koning Lodewijk XIV en diens veroveringstocht in de noordelijke Nederlanden in het 'rampjaar' 1672.
Boekbespreking: Historische buitenplaatsen Elsenburg, VreedenHoff en Heemstede
Historische buitenplaatsen kennen een onzeker bestaan, zowel vroeger als nu. Dat kan geïllustreerd worden aan de hand van drie recente publicaties, die de lotgevallen van een aantal buitens in de provincie Utrecht behandelen.
Paal en perk aan jeugdoverlast?
Rellende jeugd is een terugkerend fenomeen. Ook in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw raakten Utrechtse jongeren slaags met de politie. Er was sprake ven 'huizenhoge vlammenzeeën', van 'handtastelijkheden tegenover de brandweer' en een 'kinderbeeldenstorm'.
De zaak Schouten: een Utrechtse domineeszoon en zijn conflict met de Nederlands Hervormde Kerk
Niets leek begin vorige eeuw een mooie domineescarrière voor Hubertus Johannes Schouten (1865-1936) in de weg te staan. Voor zijn seksuele gevoelens bleek echter in kerk en samenleving geen plaats te zijn. Twee onverkwikkelijke affaires knakten Schouten, maar brachten hem niet tot zwijgen.
augustus 2020
Terug naar Pompeii: Ontstaan, verdwijning en herstel van een Pompeiiaans interieur in Paushuize
In 2008 werd een bijzondere ontdekking gedaan in Paushuize. Achter lagen verf, spiegels en voorzetwanden kwamen laat-19e-eeuwse wandschilderingen tevoorschijn, geïnspireerd op Pompeii.
De zuivering van de Utrechtse pers in 1945
Na de langverwachte bevrijding op 7 mei 1945 stonden de Utrechters in de rij bij de krantenkiosken. Velen dachten dat Nederland zich politiek en sociaal zou vernieuwen en dat ook het verzuilde krantenlandschap zou veranderen.
‘Utrecht ligt toch niet in Afrika?’ De stadsmissie van oktober 1959
‘We hebben gehoord dat er missionarissen naar Utrecht gestuurd worden. Is dat geen vergissing? Utrecht ligt toch niet in Afrika? Toch zegt iedereen het: de missie komt naar Utrecht. Paters met en zonder baard komen naar Utrecht.
Bespreking: Utrecht Hooligans. 50 jaar voetbalgeweld, van treinen slopen tot bosgevechten
Een boek over 50 jaar voetbalgeweld, wat kun je daarvan verwachten? Het voorwoord van Bas van Hout geeft al een waarschuwing voor wie het boek wil lezen uit interesse voor voetbal of de historie van FC Utrecht.
Mr. Cornelis Petrus van Rossem (1885-1934): Jurist, journalist, toneelschrijver en occultist
Sinds de 19e eeuw hebben veel letterkundigen in Zeist gewoond. De meest bekende is de dichter Hendrik Marsman (1899-1940), die in Zeist geboren en getogen was. Een andere – tijdens zijn leven bekende – auteur was Cornelis Petrus van Rossem, die vanaf 1915 in Huis ter Heide woonde.
juni 2020 - themanummer ‘Utrecht Boekenstad’
Boeken zoeken in de Mariakerk
Achter de Mariaplaats vinden we de pandhof van de Mariakerk. De kanunniken, niet gehinderd door een gelofte van armoede, konden een relatief luxueus leven leiden. Die luxe wordt ten dele gereflecteerd in het boekenbezit.
Utrechtse boekdrukkers en -verkopers in kaart, 1450-1800
Een inventarisatie en visualisatie van het Utrechtse boekenbedrijf tussen 1450 en 1800
De drukken van Jan Berntsz: Utrechtse boeken in de 16e eeuw
Jan Berntsz (†1546) was een van de allereerste drukkers in Utrecht. Hij gaf zijn boeken een uitgesproken Utrechts karakter, wat het meest duidelijk blijkt uit de drukkersmerken die hij gebruikte. Berntsz benutte de reputatie van de stad om zijn eigen fonds te promoten, en droeg op zijn beurt bij aan de bekendheid van Utrecht als ‘boekenstad’.
Belle van Zuylen: meer dan één verhaal
De Utrechtse literaire canon wordt aangevoerd door de 18e-eeuwse schrijfster Belle van Zuylen (1740-1805), geboren op Slot Zuylen als Isabella van Tuyll van Serooskerken. In Nederland lijkt er vooral aandacht te zijn voor Belles ‘rebelse’ karakter. Haar correspondentie laat zien dat er meer verhalen zijn.
Petronella Moens in Utrecht
De blinde Petronella Moens (1762-1843) was een veelzijdig schrijfster van meer dan 150 gedrukte werken. In haar geschriften is een verrassende combinatie te vinden van een zekere braafheid en revolutionaire opvattingen. Zij woonde van 1822 tot haar dood samen met een 'schrijfjuffrouw' in Utrecht.
Dominees en andere dichters: de Utrechtse Studenten-almanak
Schrijven studenten nog poëzie? In de 19e eeuw in ieder geval wel. De Utrechtsche Studenten-almanak kende vanaf het eerste nummer in 1825 een afdeling ‘Mengelwerk’, die bol stond van de gedichten.
Nicolaas Beets, stadsdichter avant la lettre
De dominee-dichters van de 19e eeuw staan traditioneel te boek als saai, braaf en moralistisch. Een van hen was Nicolaas Beets (1814-1903). Tegelijk vormt hij hierop een uitzondering dankzij de befaamde verhalenbundel Camera obscura, die hij schreef als theologiestudent in Leiden.
De Indische sprookjes van Agatha Snellen
Agatha Snellen (1862-1948) is in Utrecht vooral bekend vanwege de school die zij in 1898 begon en die nog altijd haar naam draagt. Behalve onderwijzeres was zij ook kinderboekenschrijfster.
Een Utrechtse schrijfster, bekend in Hongarije
‘Wat op de Hongaarse struik bloeide, verzamelde je in een Nederlandse ruiker.’ Waaraan had Wallis deze lofzang te danken?
Dichter-scheepsarts Slauerhoff in Utrecht
De dichter Jan Jacob Slauerhoff (1898-1936) leed niet alleen aan een zwakke gezondheid maar ook aan zwerflust. Nergens voelde hij zich echt thuis, maar al helemaal niet in Utrecht.
Huisjes van kaarten: een Utrechtse roman
Op de monumentale groene deur van Steenweg 33bis hangt een bordje met de tekst: ‘Vanaf 1929 woonde in dit poorthuis de schrijfster Clare Lennart (1899-1972). Huisjes van kaarten (1939), wat maakt deze roman zo boeiend voor Utrechtse lezers?
C.C.S. Crone bij uitgeverij Bruna
De naamgever van de literaire prijs van de stad Utrecht, de schrijver C.C.S. Crone (1914-1951), werkte in de jaren 1941-1944 bij de Utrechtse uitgeverij Bruna als letterkundig adviseur. Wat hield zijn functie precies in en hoe beïnvloedde de Duitse bezetting het werk bij de uitgeverij?
'Een superactieve vakvrouw': Eleonora Zwager-Gehner
In de decennia na de Tweede Wereldoorlog groeide de stad Utrecht snel. De Utrechtse Openbare Leeszaal en Bibliotheek speelde hierop in met nieuwe filialen in de uitbreidingswijken, een boekenbus en een aparte jeugdbibliotheek. Deze groeiperiode stond onder leiding van Eleonora Zwager-Gehner.
De Heksenkelder werd Savannah Bay
Als eerste vrouwenboekhandel van Nederland begon Savannah Bay in 1975 onder de naam De Heksenkelder in een werfkelder aan de Oudegracht. Het aanbod was feministisch met een sterke nadruk op ‘lesbisch bestaan’ en zwarte vrouwen. In 1984 ging de boekhandel aan de Telingstraat verder onder de naam Savannah Bay. Ook werd het aanbod breder.
De Utrecht Maffia: Herinneringen van Ronald Giphart
Utrecht maakte in de jaren 90 van de afgelopen eeuw een bloeiende literaire periode door. De stad telde veel succesvol debuterende schrijvers en dichters. Zij noemden zichzelf soms schertsend de Utrecht Maffia. Ronald Giphart was een van de kernleden van deze groep.
Verdwenen boekhandels
In de 20e eeuw telde de binnenstad van Utrecht talrijke boekhandels, nog afgezien van de antiquariaten, kantoorboekwinkels en kiosken. Enkele bestaan nog, zoals Bijleveld en het onlangs naar Post Utrecht verhuisde Broese, maar veel bekende namen zijn de afgelopen decennia verdwenen.
april 2020
NSB-kamp Rhijnauwen (1945-1948)
Het is dit jaar 75 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd.
Eeuwige vriendschap Zes plus één Utrechtse alba amicorum
Sinds kort zijn de oudste alba amicorum die in Utrecht bewaard worden, gedigitaliseerd en online te bekijken.
Het geheim van het Gerucht (2)
De vraag die menig kunsthistoricus bezighield "Het gerucht van Joop Moesman nu magisch realisme of surrealisme?"
Moesman(nen) bij het Spoor
De surrealistische schilder Joop Moesman (1909-1988) werkte van 1925 tot 1968 bij de Nederlandse Spoorwegen.
Uithoflijn werd Uitstellijn 50 jaar plannen voor een sneltram
De Uithoflijn is niet alleen een van de duurste tramlijnen ter wereld geworden, maar heeft ook een aanloop gekend van een halve eeuw.
februari 2020
Muzikale gasten in Huize Engelmann
Het huis van de familie Engelmann in Utrecht werd al snel het middelpunt van het Nederlands muziekleven.
100 jaar Douwe Egberts in Utrecht
In september van het afgelopen jaar werd het eeuwfeest gevierd van Douwe Egberts in Utrecht.
Zelfbouwers in Tuindorp-Oost
Rond 1965 bouwde een groep leraren van technische scholen in Utrecht een blok eengezinswoningen voor hun eigen gezinnen aan de Boekelaan 2-26 in Tuindorp-Oost.
Bespreking: Utrecht begint hier
Op 4 oktober 2019 werd de volledig vernieuwde expo van Het Utrechts Archief aan de Hamburgerstraat geopend.
Het geheim van Het gerucht (1)
Op 6 januari j.l. herdacht de Stichting Muzum de 111e geboortedag van de Utrechtse surrealist J.H. Moesman (1909-1988).
De grote gok van N.V. Thorhem Een Gelders avontuur van Doornse bouwondernemers
In 1929 kocht de N.V. Thorhem, maatschappij tot exploitatie van onroerende goederen te Doorn, twee uitgestrekte landgoederen ten westen van Arnhem.