Tijdschrift februari 2024

De wolf in Utrecht

Jan Vredenberg is medewerker van Uitgeverij Matrijs en daarnaast freelance redacteur en kunsthistoricus. Hij verzorgde de tekstredactie van De wolf in de Lage Landen. Een historisch overzicht.

Na een afwezigheid van zo’n anderhalve eeuw is de wolf terug in Nederland. Niet alleen als ‘dwaalgast’ die af en toe opduikt, maar het dier heeft zich hier weer permanent gevestigd. Ook op de Utrechtse Heuvelrug is de wolf al gespot. Sinds maart 2023 worden er regelmatig meldingen gedaan in onze provincie. De komst van de wolf maakt veel discussie los, maar hij is geen vreemde en kent in ons land een lange historie. Wim van Heugten, die samen met zijn broer Wiro (1950-2013) jarenlang onderzoek deed naar de geschiedenis van de wolf, publiceerde onlangs het boek De wolf in de Lage Landen. Een historisch overzicht. Wat kunnen we daaruit leren over de relatie tussen wolf en mens in het verleden van de provincie Utrecht?

De Biltse doldrank uit Woerden

Kees Floor werkte onder andere bij het KNMI in De Bilt. Thans publiceert hij vooral over lokale en regionale historie.

In de 19e eeuw was er in Woerden een kruidendrank te koop als remedie tegen hondsdolheid. Het product werd eerder vervaardigd in De Bilt, zodat de doldrank algemeen bekend stond als Bildsche drank. De samenstelling was geheim, maar desondanks genoot het middel het vertrouwen van velen, waaronder aanvankelijk ook medici en bestuurders. Gaandeweg nam echter het wantrouwen toe. Na de ontdekking van Louis Pasteur bleek het drankje nutteloos.

Marskoning John Philip Sousa in Utrecht

Lutgard Mutsaers is cultuurhistorica van muziek, theater en dans.

Op de Wereldtentoonstelling van Parijs in 1900 lieten de Verenigde Staten zich muzikaal vertegenwoordigen door John Philip Sousa, bijgenaamd The March King, en zijn ruim zestig man sterke band. Aansluitend ging de Sousa Band op tournee door Duitsland, België en Nederland. Op vrijdagavond 24 augustus was Utrecht aan de beurt. Wat konden de bezoekers verwachten? Wat zagen en hoorden ze? Het spraakmakende bezoek kreeg nog een Utrechts staartje.

De katholieke hoveniers van Utrecht en hun kleding

Raymond Uppelschoten publiceert over diverse aspecten uit de geschiedenis van de stad en provincie Utrecht. Meerdere van zijn overgrootouders stammen uit rooms-katholieke Utrechtse hoveniersfamilies.

In het depot van het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem liggen een aantal objecten met het label 'hoveniersdracht Utrecht'. De verzameling bestaat uit een jurk, enkele damesmutsjes en negentien tekeningen. Het is kleding die op zon- en feestdagen werd gedragen door de hoveniers (tuinders) die rond de stad Utrecht hun groenten, fruit en aardappelen verbouwden. Alle stukken werden in 1948 gedoneerd door Johanna Theodora de Rijk (1880-1967), weduwe van Cornelis Johannes van der Steen. Over haar vermeldt de collectiebeschrijving dat zij 'het costuum nog trouw is gebleven en tegenwoordig als enige tuindersvrouw met de traditionele muts op ter kerke gaat'. Er was dus zoiets als een traditionele dracht van de Utrechtse hoveniers. Wie waren zij en wat maakte hun kleding zo speciaal?

Boekbespreking: Universiteit Utrecht en koloniale kennis

Armand Heijnen is historicus en publicist en werkte als redacteur bij de Universiteit Utrecht. Vanaf heden verzorgt hij de boeksignalementen in dit tijdschrift.

De universiteit heeft een belangrijke rol gespeeld in het koloniale verleden van Nederland. Niet dat zij zich direct schuldig maakte aan uitbuiting of slavernij, maar zij nam wel deel aan het westerse superioriteitsdenken. De onderontwikkelde bewoner van de kolonies, later de Derde Wereld genoemd, behoefde beschaving. En die werd onder meer geleverd door in Utrecht opgeleide theologen, wetenschappers en ambtenaren. Aldus betoogt universiteitshistoricus en cultureel antropoloog Henk J. van Rinsum in zijn eind 2023 verschenen boek Universiteit Utrecht en koloniale kennis.