Tijdschrift oktober 2025

De Fisk Jubilee Singers uit Nashville in Utrecht

Lutgard Mutsaers is cultuurhistorica van muziek, theater en dans.

In 1877 trad voor het eerst een koor van Afro-Amerikaanse mannen en vrouwen op in Utrecht. De Fisk Jubilee Singers uit Nashville, Tennessee, brachten een programma van spirituals: een gestileerde vorm van semi-religieuze vrijheidsliederen en een oergenre van de zwarte muziek. De zangers lieten een diepe indruk achter, niet alleen om wie ze waren – ze hadden de slavernij nog meegemaakt – maar ook om het effect dat ze hadden op hun publiek. Dat ze op hun Nederlandse tournee ook Utrecht aandeden, was mede te danken aan stadgenoot Martinus Cohen Stuart, emeritus-predikant, denker, schrijver en Amerikareiziger.

Het verhaal van dansschool Cor Zegers

Bettina van Santen is adviseur architectuur en stedenbouw bij Erfgoed van de gemeente Utrecht en redacteur van dit tijdschrift.

In de jaren twintig van de vorige eeuw begon de jonge Cor Zegers (1900-1968) een dansschool die zou uitgroeien tot een begrip in Utrecht en omstreken. Duizenden katholieke jongeren leerden er stijldansen. Cor Zegers combineerde een groot vakmanschap als danser en dansleraar met een oprechte missie om de juiste katholieke waarden op de jeugd over te brengen. Dansen was naar zijn overtuiging meer dan alleen maar plezier maken, het leerde jongens en meisjes op een passende manier met elkaar omgaan en was daarmee levensvormend.

Diermens getekend door Peter Vos

Geertje Dekkers is historicus en conservator van de tentoonstelling Getekend, de Natuur, te zien van 11 oktober 2025 t/m 29 maart 2026 in het Centraal Museum.

Moet de mens de natuur vrezen? Kan hij haar juist beheersen? Of is hij onderdeel van die natuur, als dier tussen de dieren? Over de historische antwoorden op die vragen – en over de bijbehorende angsten, dromen en zorgen – gaat Getekend, de Natuur, de tentoonstelling die vanaf 11 oktober te zien is in het Centraal Museum. Daar wordt een brede selectie getoond van een collectie Utrechtse tekeningen uit vooral de 17e en 18e eeuw, de zogenoemde ‘Atlas Munnicks van Cleeff’, die doorgaans ontoegankelijk is voor publiek. Daarnaast zien bezoekers nog veel meer objecten, zoals dit werk van Utrechter Peter Vos (1935-2010).

Godard van Aldenburg Bentinck, de laatste kasteelheer van Amerongen

Leo van Putten studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Hij promoveerde begin 2025 op Een Europese Edelman in Amerongen. Godard graaf van Aldenburg Bentinck (1857-1940), laverend tussen dynastieke, lokale en (inter)nationale belangen (uitgegeven door Amsterdam University Press).

Met de dood van Godard van Aldenburg Bentinck in 1940 kwam het eind in zicht van een eeuwenlange bewoning van kasteel Amerongen. De laatste heer leefde in een turbulente tijd, maar voelde de consequenties daarvan slecht aan. Bentinck was een Europese edelman die zijn hoge status moest combineren met een rol in de lokale samenleving. Hij werd een conservatieve twijfelaar en kreeg te maken met spanningen door de opvang van de Duitse keizer Wilhelm II, een kil huwelijk en een familie die ruziede over de toekomst van het kasteel. Bovendien kwamen de aloude standsverschillen onder druk te staan en nam niet iedereen als vanzelfsprekend de hoed meer af.

900 jaar Voordorpsedijk

Leo Lentz is emeritus hoogleraar op het gebied van taal en communicatie. Als bewoner van de wijk Voordorp onderzoekt hij de historie van dit gebied.

Bewoners van Voordorp en Veemarkt in Utrecht Noordoost kennen de Voordorpsedijk als een uitvalsweg voor wandelingen en fietstochten in de (half)landelijke omgeving. Wie oostwaarts gaat naar Fort Voordorp, ziet links en rechts boerderijen liggen. De weilanden zijn doorsneden met sloten die alle in dezelfde richting lopen; de weg botst op de fortgracht. De andere kant op, richting Fort Blauwkapel, passeert de fietser of wandelaar maar liefst vier spoorwegovergangen en een klein sluisje. Tegenwoordig wordt het beeld van de dijk gedomineerd door die twee 19e-eeuwse forten. Wie realiseert zich dat de Voordorpsedijk er al ruim 700 jaar lag toen die werden gebouwd?

Fotoalbums Bouwbedrijf Van Aken

Victor Lansink is vakspecialist historisch beeldmateriaal bij Het Utrechts Archief.

Eind vorig jaar verwierf Het Utrechts Archief een zestal fotoalbums met in totaal zo’n 120 foto’s van bouwprojecten van het bouwbedrijf van J.C.M. van Aken uit de periode 1896-1928. Waarom deze albums zijn samengesteld is onbekend, maar waarschijnlijk om een heugelijk feit luister bij te zetten. De maker van de foto’s is evenmin bekend. Zo te zien was het wel een professionele fotograaf die rond 1928 op pad werd gestuurd om veel, zo niet alle gebouwen vast te leggen die Van Aken vanaf 1896 gerealiseerd had. De sepiakleurige foto’s zijn afgedrukt op het formaat 17 x 23 cm en ingeplakt op chronologische volgorde in zes fotoalbums, voorzien van onderschriften in witte gekalligrafeerde letters. De albums zijn aan het archief geschonken door een achterkleinzoon van J.C.M. van Aken.

Gemeentelijk bureau voor Beroepskeuze werd Nederlandse Stichting voor Psychotechniek

Alex Bunjes was onder meer adviseur bij de Nederlandse Stichting voor Psychotechniek, directeur van Adviesbureau Psychotechniek en bestuursvoorzitter van het innovatiefonds NSvP.

In 2025 is het honderd jaar geleden dat in het Utrechtse stadhuis het Gemeentelijk bureau voor Beroepskeuze begon. Hieruit ontstond de Nederlandse Stichting voor Psychotechniek (NSvP). De term psychotechniek staat voor toegepaste psychologie in het bedrijfsleven. Kenmerkend voor de betrokken personen was de combinatie van idealisme en professionaliteit bij de ontwikkeling van talent. Tot nu toe onderbelicht bleef de toonaangevende rol die Marie Anne Tellegen speelde bij de oprichting en realisatie van het beroepskeuzebureau. Zij werd later bekend als de verzetsheld(in) dr. Max.