Tijdschrift december 2021

Omslagfoto: Kerkplein van Rijsenburg met de Sint-Petrus’-Bandenkerk, in 1810 gesticht door de bewoners van Sparrendaal, Petrus van Oosthuyse en Margaretha de Jongh. Foto Paul Witmer.

De wraak van Alva: het verzet van Utrecht tegen de Tiende Penning

Eveline van der Pool studeerde middeleeuwse en vroegmoderne geschiedenis in Leiden. Zij is docent geschiedenis en eigenaar van historisch onderzoeks- en adviesbureau Kijk op de Tijd.

In de jaren 1568-1572, aan het begin van wat later de Tachtigjarige Oorlog werd genoemd, verzetten de Staten van Utrecht en het stadsbestuur zich tegen de belastingplannen van de nieuwe Spaanse landvoogd. De invoering van een omzetbelasting van 10 procent op handel en nijverheid was volgens hen ongerechtvaardigd. Utrecht behoorde namelijk niet tot de Bourgondische erflanden en eiste een uitzonderingspositie op. Het verzet bleef niet zonder gevolgen en bleek uiteindelijk vergeefs.

Drie weduwen op Sparrendaal

Wouter van Elburg is architectuurhistoricus bij Vereniging Hendrick de Keyser en werkt aan een proefschrift over woonhuistypologie. Merel Haverman is historicus bij Stichting In Arcadië en redacteur van tijdschrift 'Het Buiten'.

Het verhaal van de vooraanstaande heren die de buitenplaats Sparrendaal bezaten, is al vaker verteld. De rol van hun vrouwen bleef tot nu toe onderbelicht. Nieuw archiefonderzoek geeft een beeld van de bezigheden van drie weduwen in drie eeuwen. Elk op hun eigen wijze leverden zij een belangrijke bijdrage aan de geschiedenis van de buitenplaats. Ze blijken stuwende krachten te zijn geweest achter de ontwikkeling van het dorp Driebergen, het nabijgelegen Rijsenburg en de bewoning van de Utrechtse Heuvelrug.

De vergeten volksbuurt Knipstraat en omgeving

Ton van den Berg is freelance-journalist. Hij maakte de tentoonstelling 'Singeldempers', die in september 2021 te zien was in het Stadhuis. Dit artikel vloeit daaruit voort.

Over de Stationswijk, die rond 1970 gesloopt is voor Hoog Catharijne, wordt nog wel eens gesproken. Maar het buurtje tussen het Leidseveer en de Daalsetunnel, dat ook tegen de vlakte moest, kent vrijwel niemand meer. Deze volksbuurt heeft ruim een eeuw bestaan en stond bekend als de Knipstraat en omgeving. Nu staan er kantoorkolossen van banken en bedrijven.

• zie ook de website van Peter Vermeulen, Knipstraat JVA (Jeugd Voor Alles)

Opzicht en opstand aan het Houtplein

Jasper Bongers werkt aan een proefschrift over burgerschap en hygiëne in Utrecht 1866-2000. Duco Heijs studeerde Moderne geschiedenis en werkt als informatiespecialist.

Van 1924 tot 1977 lag er aan de rand van Pijlsweerd een heropvoedingscomplex. Onder toezicht van een opzichtersechtpaar werd daar rust, reinheid en regelmaat bijgebracht aan ‘onmaatschappelijken’. Hoewel sociologen veel hebben geschreven over de heropvoedingspraktijken van deze ‘woonschool’, is er nog weinig aandacht geweest voor het einde daarvan in de jaren 70. Daarbij speelde het Aktiecomité Pijlsweerd een belangrijke rol. Deze groep studenten en ‘gewone’ buurtbewoners representeerde een nieuw, anti-autoritair tijdperk.

• zie de documentaire De Onmaatschappelijken over woonscholen in Utrecht van Babbe de Thouars

Boekbespreking 50 jaar Nieuwegein

Arjan den Boer is eindredacteur van dit tijdschrift en een van de auteurs van het boek ‘Utrecht bouwt 1945-1975’ uit 2019.

De stad Utrecht viert volgend jaar haar 900e verjaardag, maar de gemeente Nieuwegein kon dit jaar al stilstaan bij haar 50-jarig jubileum. Buiten de eigen gemeentegrenzen staat deze groeikern vooral bekend als slaapstad met 'bloemkoolwijken'. Grootstedelijke benamingen als Cityplaza en Stadshuis wekken bij buitenstaanders de lachlust op. Krijgen we een beter beeld van deze gemeente in het fraai uitgevoerde boekwerk Nieuwegein 50 jaar, gepland gelaagd geslaagd, een initiatief van de Historische Kring Nieuwegein?

• boek te bestellen bij de Historische Kring Nieuwegein