Nieuws

Gaasbeek werd drie jaar geleden door de Willem van Abcoude Stichting gevraagd om een boek te schrijven over Willem van Abcoude (ca. 1345-1407). “Hij moest uit de schaduw van de geschiedenis getrokken worden. Andere families, zoals het geslacht Egmond en Brederode, zijn nog steeds bekend. Echter bij Van Abcoude hield het alweer op bij de dood van zijn neef en erfgenaam Jacob van Gaasbeek in 1459.”

Je maakt naam in de geschiedenis als je stoute dingen doet, stelt Gaasbeek. “Nou had Van Abcoude wel wat bastaardkinderen, maar dat was niet zo bijzonder. En hij was ook niet zo oorlogszuchtig. Hij heeft twee keer deelgenomen aan een veldslag, in 1361 bij de slag bij Tiel en in 1371 bij de slag bij Baesweiler. Bij beide slagen werd hij gevangen genomen en moest er een flinke som aan losgeld voor hem betaald worden. Daarna had hij wel z'n bekomst van veldslagen. Bij een volgende veldslag naar Friesland kocht Willem van Abcoude deelname aan de expeditie van hem en zijn neef Jacob van Gaasbeek af.”

Het was volgens Gaasbeek wel sprokkelen om wat over Willem van Abcoude te vinden. 'Ik heb ervoor gekozen om wat uitgebreider in te gaan op zijn familie. Zo begint het verhaal met de komst van een van zijn voorvaderen uit het adelijke geslacht Van Zuilen in het Nedersticht. Willem van Abcoude is nog wel samen met zijn zoon op pelgrimstocht geweest naar Jeruzalem waarbij zijn zoon is overleden. In Jeruzalem is hij op het heilig graf tot ridder geslagen en terug in Utrecht heeft hij het eerste Jeruzalembroederschap in Nederland opgericht.”

Gaasbeek denkt wel dat Willem van Abcoude een religieus man is geweest. “Toen Willem van Abcoude in 1345 werd geboren heerste hier de Zwarte Dood. Tijdens zijn jeugdjaren is eenderde van de bevolking gestorven en zijn vader, Gijsbrecht II van Abcoude, was ook nog eens door de bisschop van Utrecht geëxcommuniceerd. Dat betekende dat ze alleen thuis, achter gesloten deuren en als de zon was ondergegaan, een religieuze dienst mochten organiseren bij een huisaltaar. Al die mensen die dood gingen, en fluisterend bidden in het donker, dat moet toch wel invloed hebben gehad op zijn geloofsbelevenis. De excommunicatie werd overigens weer opgeheven want de bisschop en de familie waren per slot van rekening toch familie.”

Aan het eind van zijn leven werd de vader van Willem van Abcoude echter weer geëxcommuniceerd. “Hij achtervolgde twee dieven, waarvan er een een geestelijke was, die een kerk in vluchtten in Kamerik. Daarbij respecteerde hij niet het asielrecht dat voor een kerk gold. Een acoliet sprong nog tussen de vader van Willem van Abcoude en de twee dieven. Die sloeg hij dood en de twee dieven werden buiten de kerk onthoofd. Dat was toch een beetje te gortig en daarom werd hij dus opnieuw geëxcommuniceerd. En kort daarna is hij overleden. Van een aantal schenkingen aan kerken van Willem van Abcoude is dan ook bekend dat ze expliciet bedoeld waren voor het zielenheil van zijn vader.”

Bijzonder is ook dat Willem van Abcoude twee gasthuizen heeft opgericht: het Ewout en Elisabeth Gasthuis in Wijk bij Duurstede en het Sint-Barholomeus Gasthuis in Utrecht. “Het Bartholomeus Gasthuis was al een gasthuis maar wel heel klein en het had geen kapitaal. Willem van Abcoude heeft het overgenomen en uitgebreid en van geld voorzien. Het Ewout en Elisabeth Gasthuis is ook door hem gesticht en beide gasthuizen bestaan na 600 jaar nog steeds."

Willem van Abcoude overlijdt in mei 1407 en wordt begraven in het Dominicanessenklooster in Wijk bij Duurstede, dat hij in 1399 had gesticht.

Fred Gaasbeek, Willem, heer van Abcoude, Wijk en Duurstede. Ferm en ontfermend. Hilversum, Uitgeverij Verloren, 2025. ISBN 9789464551839. 352 blz., €40,00.