Nieuws

Oorkonden, zegels en plieken

Een oorkonde, handvest of charter is een perkamenten blad waarop informatie staat geschreven. Meestal gaat het over afspraken, toezeggingen, nieuwe wetten of een verkoop van een stuk grond of een huis: de akte. Om aan te geven dat iedereen het met de afspraak en met de inhoud eens was, werd het document bezegeld. Het zegel was het waarmerk van echtheid en werd aan een strook vastgemaakt en onderaan vastgehecht aan het document.

Clare Lennart in 'Utrecht. Stad en Provincie'

‘Het is zeer wel mogelijk dat je Utrecht pas werkelijk kent, als je er verdwaald bent geweest.’ Dat schreef Clare Lennart in 1962 in haar overzichtswerk Utrecht. Stad en provincie. Dit informatieve boek over Utrecht staat 60 jaar later nog steeds bij veel Utrechters in de kast. Aan de hand van de prachtige foto’s van Wim Steffen en de teksten van Clare Lennart krijg je een uniek tijdsbeeld van de jaren zestig, toen Utrecht nog een provinciestad was waarin je kon verdwalen.

De verdwenen oud-katholieke hoveniers van Utrecht

Eeuwenlang leverden hoveniers in de omgeving van de stad groenten aan de Utrechtse samenleving. Hun groentetuinen bevonden zich tot aan het begin van de 20e eeuw direct buiten de stadsgracht. De kleine akkertjes werden vanwege hun ligging bij het eigen huis ‘de hof’ genoemd, vandaar het begrip 'hovenier'. Inmiddels zijn de meeste oud-katholieke hoveniers verdwenen. Coen van Kasteel beschreef ruim tien jaar geleden hun geschiedenis in Hoveniers, humor en heiligheid. Inmiddels zijn de meeste oud-katholieke hoveniers verdwenen. Mario Gibbels sprak de auteur.

Een standbeeld en stadsopera voor Trijn van Leemput

Op 25 mei is er een Oud-Utrecht lezing in het Bartholomeus Gasthuis over Trijn van Leemput. Otto Nelemans schetst dan de achtergronden bij stadsopera Trijn, die wordt uitgevoerd in TivoliVredenburg op 12, 18 en 19 juni 2022. Met deze opera is Trijn terug op de plek waar ze in 1577 het toenmalige Vredenburg-kasteel bestormde. De stadsopera Trijn sluit aan bij de festiviteiten van Utrecht 900, de viering van 900 jaar stadsrechten van Utrecht. Om in te lezen hier alvast een artikel van J.G. Riphaagen uit Jaarboek Oud-Utrecht 1977.

Het wonder van Sint-Maarten – de gelukkige stad

In de zomer van 2022, als de stad Utrecht haar 900-jarig bestaan viert, viert de Universiteit Utrecht het zomerfeest van stadspatroon Sint-Maarten. Op 3 en 4 juli 2022 is er een festival, een cadeau van de Universiteit Utrecht voor de jarige stad. Van 10 juni tot en met 11 augustus in de Domkerk de tentoonstelling ‘De gelukkige stad’ te zien.

Utrechtse Sleuteldragers in rampjaar 1672

In het Jaarboekje Oud-Utrecht (1944, p.109-121) verscheen onderstaand artikel van G.A. Evers over de Utrechtse sleuteldragers in het rampjaar 1672. Het gaat over de sleutels van de stad die het onverdedigde Utrecht in 1672 moest overhandigen aan de Fransen, maar ook de pamflettenstrijd na het vertrek van de Fransen. De titel ‘Utrechtse sleuteldragers’ bleek ‘framing’ van de Hollanders. In Utrecht waren ze daarmee niet akkoord. Ze gaven lik op stuk met pamfletten: ‘Utrechtsche peperkoek op het smadig grollen der malle Hollanders, omtrent het gedroomde sleuteldragen van die van Utrecht’.

Universiteitsmuseum Utrecht

Na een lange verbouwing wordt het Universiteitsmuseum Utrecht in 2022 bouwkundig opgeleverd, het gaat na herinrichting in de zomer van 2023 open voor bezoek. Het museum presenteert zichzelf als hét onderzoeksmuseum van Nederland, waar je wetenschappelijk onderwijs en onderzoek in verleden en heden kunt ontdekken. In 1938 opende het als Universiteitsmuseum Utrecht. Het museumgebouw was een cadeau van de stad bij het lustrum van 300 jaar universiteit in 1936. 
Hieronder volgt een artikel van historicus Armand Heijnen over de aanloop naar het Universiteitsmuseum, het verscheen eerder in Tijdschrift Oud-Utrecht 2019.

Gouden eresabel voor generaal Eisenhower, als dank voor de bevrijding van Nederland

Koningin Wilhelmina had een bijzonder gouden geschenk voor generaal Eisenhower, de opperbevelhebber van de geallieerde strijdkrachten in Europa. Als dank voor de bevrijding van Nederland. Het geschenk had een echt Utrechts tintje, want het was ontworpen en gemaakt met het vakmanschap van Brom’s edelsmederij in Utrecht.

Bedreigd boekenbezit

In een eerder verhaal heeft A. Brom verteld, dat het Utrechts psalterium bijna door de bezetter was geroofd. Het is diezelfde Wehrmacht geweest, die in de jaren 1940-1945 voor de Universiteitsbibliotheek, zij het op andere wijze, storend en belemmerend heeft gewerkt en grote schade heeft aangericht. Hier weer een verhaal uit de Universiteitsbibliotheek in de Tweede Wereldoorlog door A. Brom.

Documentaire over Truus van Lier

Zij bleef niet aan de kant staan is een documentaire over Truus van Lier. Op 3 september 1943 schoot deze jonge Utrechtse verzetsstrijder, de NSB hoofdcommissaris G.J. Kerlen dood. Op UStad is nu een aantal keren een documentaire te zien, gemaakt door Edith Wegman.

4 mei dodenherdenking Utrecht

Het Utrechts Nieuwsblad van 4 mei 1949 berichtte over de onthulling van het verzetsmonument op het Domplein. Na een herdenkingsdienst in de Domkerk gingen op de orgeltonen van het Wilhelmus de deuren open. Mensen verspreidden zich over verschillende vakken op het plein. De erewacht nam zijn plaats in, het was stil, en vijf voor vier klonk gezang van het koor ‘Euterpe’. Om vier uur klonken de klokken van de Domtoren, waarna motorengeronk de aankomst van Z.K.H. prins Bernhard aankondigden. De heer Boellaard sprak namens het Comité tot oprichting van een monument voor de Gevallenen in het Verzet en nodigde prins Bernhard uit om het monument te onthullen. Na de onthulling en overdracht van het monument aan het gemeentebestuur sprak burgemeester De Ranitz. Hij kondigde aan dat er vanaf die avond elk jaar op 4 mei een herdenking zou zijn op het Domplein.

De Stem des Volks Utrecht

De Stem des Volks Utrecht was één van de vele arbeiderszangverenigingen die begin vorige eeuw werden opgericht. Ruim 100 jaar later is het koor nog steeds trots op de socialistische roots. Het koor zingt nu naast strijdliederen ook wereldmuziek en klassiek en religieus repertoire. RTV Utrecht maakte een documentaire over de geschiedenis van het koor. 

Stadskraan Utrecht herrijst

Aan de Oudegracht ter hoogte van de huidige Winkel van Sinkel stond vanaf 1402 tot 1839 een stadskraan, waarmee goederen van de schepen op de werf of naar de straat werden getakeld. Op de Museumwerf Vreeswijk verrijst stukje bij beetje een reconstructie van de middeleeuwse stadskraan van Utrecht. Op 21 mei 2022 wordt hij in gebruik genomen aan de Weerdsingel, naast de Monicabrug.
Er is drie jaar aan gewerkt door de Stichting Stadskraan, met leerlingen van de Ambachtsschool Vreeswijk die worden opgeleid tot vakkracht hout- en metaalbewerking. Binnenin het bouwwerk komt een mechanisme voor de bediening van de kraan. Met tredraderen, waar mensen in lopen, wordt de hijskraan aangedreven. Al met al bereikt de stadskraan straks een hoogte van ongeveer 13,5 meter en een gewicht van 13.000 kilo.

Hieronder een artikel over de geschiedenis van de stadskranen, door Kees Smit, oud-medewerker Het Utrechts Archief, in Tijdschrift Oud-Utrecht 2002.

Cultureel erfgoed in het nieuws (22-05) 

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie. 

Water! Vriend of vijand?

In samenwerking met het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden organiseert Het Utrechts Archief een tentoonstelling over waterbeheer in Utrecht. Dit bestaat, net als de stad, 900 jaar en dat had met elkaar te maken. De tentoonstelling is te zien bij Het Utrechts Archief, locatie Hamburgerstraat 28 en duurt tot en met 11 november 2022. Hieronder volgt een bespreking.

1122. Een Utrechtse familiekroniek.

Oud-Utrecht is partner bij de ontwikkeling van een stripboek Utrecht 900 door stripcollectief De Inktpot. Het stripboek verschijnt op de verjaardag van de stad op 2 juni 2022 en is dan te koop in de webwinkel van Oud-Utrecht. De prijs voor leden Oud-Utrecht is 900 Eurocenten, voor niet-leden 11,22 Euro.

Een speelhuisje aan de Drift

In zijn vierde bijdrage over groen erfgoed in Utrecht schrijft Michiel Plomp over een speelhuisje aan de Drift, dat hoorde bij Drift 8. Tuinhuisjes en theekoepels waren bijzonder populair in Nederland in de achttiende en negentiende eeuw. De schrijver Potgieter meldt in 1838 dat ze ‘er in Holland bij honderden’ waren. Deze kleine plezierhuisjes kennen we nu nog aan de Vecht, de Amstel, of in Broek in Waterland. We denken daarbij niet aan binnensteden. Maar daar waren ze ook, zelfs van de straat zichtbaar. Zo kon je ze in Utrecht vinden op het Domplein, aan het Janskerkhof, bij de Bemuurde Weerd en aan de Drift.  

Museum Catharijneconvent kiest voor KAAN Architecten

KAAN Architecten gaat het ontwerp maken voor de verbouwing van Museum Catharijneconvent. De beoordelingscommissie, onder leiding van rijksbouwmeester Francesco Veenstra, koos unaniem voor de visie van het Rotterdamse bureau waarin het monument en de nieuwe architectuur elkaar optimaal versterken. Vijf bureaus dongen mee naar de opdracht.

Hoe Utrecht fietsstad werd

Utrecht telt twee keer zoveel fietsen als inwoners en nergens in Nederland wordt er zoveel gefietst. Hoewel de massale aanwezigheid van fietsers geen nieuw verschijnsel is, kregen ze lange tijd geen prioriteit in het verkeersbeleid. Vanaf de jaren zeventig veranderde dat, onafwendbaar. Veel Utrechtse wegen als Voorstraat, Wittevrouwenstraat, Nachtegaalstraat en Burgemeester Reigerstraat zijn heringericht voor de hoofdgebruikers van verkeer in Utrecht: fietsers en voetgangers. Utrecht heeft inmiddels de grootste fietsenstalling ter wereld, en biedt gastvrijheid aan grote fietsevenementen. In augustus dit jaar start de Vuelta vanuit Utrecht nadat eerder al de Giro d ’Italia in 2010 en de Tour de France in 2015 de stad aandeden.

Kerken kijken Utrecht (vacature)

Kerken Kijken Utrecht verzorgt de openstelling van vele kerkgebouwen in het centrum van Utrecht tijdens het zomerseizoen. Ook buiten deze periode zijn enkele kerkgebouwen geopend voor bezoekers en bent u van harte welkom om de culturele rijkdommen te aanschouwen! De toegang is gratis. Het bestuur van de stichting heeft nu een vacture.