Nieuws

9 januari 1522 Habemus Papam: paus Adrianus VI

500 jaar geleden werd Adriaan Florisz, of Adrianus van Utrecht zoals hij zichzelf noemde, tot paus gekozen. Een goede aanleiding voor extra aandacht aan deze meest invloedrijke Utrechter in de geschiedenis. Hij heeft als eerste paus misstanden in de kerk erkend, hij was een wijs, eerlijk en rechtvaardig man en hij is altijd verbonden gebleven met Utrecht. In bekendheid blijft Adrianus ver achter bij andere bekende Utrechters, van wie de roem zich soms niet verder uitstrekt dan de gemeentegrenzen. Wel zijn er een gebouw (Paushuize), een straatnaam (Pausdam), een lantaarnconsole, twee voormalige schoolgebouwen die (indirect) aan hem refereren en sinds 2015 het standbeeld op de Pausdam. 

900 jaar Utrecht stad: een feest van verbinding

Op voorstel van de historische vereniging Oud-Utrecht heeft Marcella Dorigo een serie bruggen gefotografeerd. Daarmee onderstrepen we dat 900 jaar stadsrechten in Utrecht vooral een feest van verbinding moet worden. 

Wijknamen en huisnummers in de stad Utrecht

Huisnummers zijn niet meer weg te denken, we staan er nauwelijks bij stil. Volgens de Wet Basisregistratie Adressen en Gebouwen is ieder adres aangeduid met een straatnaam, huisnummer, postcode en woonplaats. In Utrecht zijn trouwens heel bijzondere huisnummers te vinden. En over wijknamen zijn verhalen te vertellen die uit 900 jaar stadsgeschiedenis voortkomen.

Cultureel erfgoed in het nieuws (22-01)

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

100 jaar Centraal Museum

Dit jaar, 2021, is het honderd jaar geleden dat het Centraal Museum aan de Agnietenstraat werd geopend. Het museum kwam in het gerestaureerde Agnietenklooster als een bundeling van collecties, vandaar de naam Centraal Museum. De nieuwe museumvleugel was een ontwerp van architect en directeur van gemeentewerken Nieuwenhuis. De vleugel was neogotisch en monumentaal vormgegeven en sloot daardoor aan op de Agnietenkapel. Recent verscheen een Documentaire bij RTV Utrecht over 100 jaar Centraal Museum. Hier een terugblik op de ontwikkeling naar een Centraal Museum en de opening in 1921. 

Adellijk geloof in de negentiende eeuw

De negentiende eeuw gooide voor de adel veel dingen op zijn kop: zijn politieke rol, met twee keer een nieuwe grondwet, grote veranderingen in het electoraat en het ontstaan van kiesverenigingen in plaats van het op verlicht eigenbelang en persoonlijk inzicht gebaseerde politieke handwerk; zijn sociale positie door de groeiende kloof tussen het volk en de elite (en de afnemende acceptatie daarvan) en het ontstaan van nieuwe elites; in economische zin door agrarische hausses en crises, voor hen als grootgrondbezitters van eminent belang, de opkomst van de industrie en de uitbuiting van de koloniën. In het Jaarboek 2021 schreef Fred Vogelzang over de religie en identiteit van de adel in het Utrechtse omstreeks het midden van de negentiende eeuw. Bij de presentatie van het Jaarboek op 28 november 2021 trok hij de historische lijn door naar onze eigen tijd - lees hier zijn verhaal.

Recept voor pestwater

Sinds de uitbraak van Corona in 2019 en in Nederland in 2020, lijkt het virus steeds weer in een andere variant op te duiken. Hoewel de virologen en de onderzoekers heel goed weten hoe de ziekte zich manifesteert en er bliksemsnel een vaccinatie werd ontdekt, lijkt het met de maatregelen in ons land niet altijd soepel te lopen. Hoe ging dat vroeger eigenlijk?

‘Bouw zelf een kerststal’

In de jaren na de oorlog werden in Utrecht allerlei advents- en kerstevenementen georganiseerd. Van een intieme viering bij de burgemeester thuis tot de Volkskerstzang in de Margriethal. Op het Vredenburg stond een levensgrote kerststal van Het Portaal vlak bij een pot van het Leger des Heils. De kerken zaten vol, en ook thuis was het feest. Lees hier een artikel uit 2018 van Ton van Schaik, historicus, publicist en oud-redacteur van Tijdschrift Oud-Utrecht.

Dompleingids

Er is een geïllustreerde gids (Nederlands - Engels) verschenen over het Domplein, bedoeld voor toeristen en historisch geïnteresseerden. Centraal hierin staat een wandeling over en rond het Domplein langs diverse items, zoals het beeld Jan van Nassau, de markering van het Romeinse castellum, bouwdetails Domkerk en plattegronden - in het plaveisel aangegeven - van vroegere kerken etc. Deze genummerde wandelroute staat aangegeven op een uitvouwbare kaart.   

Hoe de Sint-Catharina garnizoenskerk werd 

Het Jaarboek Oud-Utrecht 2021 besluit met een bijdrage van cultuurhistoricus Thomas von der Dunk. Hij beschrijft een vergeten episode in de geschiedenis van de Utrechtse Sint-Catharinakerk. 

Extra lezing over de Napolitaanse kerststal

De lezing over de Napolitaanse kerststal op 17 december is volgeboekt, er hebben zich 300 deelnemers gemeld. Daarom komt er een extra lezing op 23 december om 16:00 uur.

De Vollekstaol van de stad Uterech

Op vrijdag 10 december 2021 verschijnt de 6de herziene druk van het woordenboek ‘De Vollekstaol van de stad Uterech’. Het boek is samengesteld door de in 2011 overleden Bernard Martens van Vliet. De 5de druk verscheen in 2008. Anja van Putten, weduwe van Bernard Martens van Vliet, ontving het eerste exemplaar van de handzame 6e druk in café Willem Slok uit handen van Oud-Utrecht voorzitter Dick de Jong. Koos Marsman en René van Maarsseveen namen het initiatief tot de 6de druk. Hieronder de toespraak van Koos Marsman op Bingo FM. 

De Korte Nieuwstraat

In 1655 schilderde de Utrechtse Folpert van Ouwenallen een gezicht in de Korte Nieuwstraat met op de achtergrond de Dom. De Korte Nieuwstraat kwam tot stand als een verbindingsweg tussen het Domplein en de Lange Nieuwstraat, die vóór dat jaar gewoon Nieuwstraat heette.

Stoutenburg

In het Jaarboek 2021 dat op 28 november is gepresenteerd heeft Ton Reichgelt een bijdrage geschreven, getiteld Stoutenburg. Groei van een boerengemeenschap tot omstreeks 1830: de ontwikkeling tot 45 boerderijen. Wilbert Smulders heeft Reichgelts suggestie ter harte genomen, op Amersfoort CS een fiets gehuurd en het gebied doorkruist. Hij is zo nu en dan afgestapt om aan de hand van enkele van de zeer gedetailleerde kaartjes die Reichgelt presenteert, na te gaan wat er in de huidige staat van het gebied nog te zien is van zijn geschiedenis. Dat was even een hoop gepuzzel, maar gaf wel extra voldoening aan het verblijf in dit mooie domein van het Utrechts Landschap. 

Presentatie Jaarboek Oud-Utrecht 2021

Zondagmiddag 28 november is het Jaarboek Oud-Utrecht 2021 met een livestream gepresenteerd. Leden en auteurs volgden de presentatie via Zoom. 

Artikel Houtplein en documentaire De Onmaatschappelijken

In het decembernummer van Tijdschrift Oud-Utrecht verschijnt een artikel van Jasper Bongers en Duco Heijs over het Houtplein. Onder toezicht van een opzichtersechtpaar werd daar rust, reinheid en regelmaat bijgebracht aan ‘onmaatschappelijken’. Het artikel gaat vooral over het einde daarvan in de jaren 70, waarbij het Aktiecomité Pijlsweerd een belangrijke rol speelde. Er verscheen onlangs ook een documentaire over de 'woonscholen', die online is terug te zien.

Cultureel erfgoed in het nieuws (21-12)

Er verschijnen regelmatig interessante berichten over cultureel erfgoed in de kranten en op internet. In dit bericht vindt u een actuele selectie.

Literatuur van en over multicultureel Utrecht

Utrechter Erik van den Bergh heeft twee literatuurlijsten samengesteld over vluchtelingen en migranten in Utrecht. Deze overzichten kunnen onderzoekers en andere geïnteresseerden van nut zijn. Naast historische en sociologische publicaties op de eerste lijst, bevat de andere literatuur door migranten zelf. Hieronder geeft Van den Bergh een toelichting (zie ook dit interview). De twee lijsten staan onderaan als PDF.

De Utrechtse humorist Jan van Laar

Jan van Laar (1872-1949) is een van de vele vergeten artiesten die ooit stad en land afreisden met komische voordrachten en liedjes. Om het vak te leren verruilde hij zijn geboortestad Utrecht voor artiestenmekka Amsterdam. Daar zou hij verreweg het grootste deel van zijn werkzame leven wonen. Zijn claim to fame als liedjesschrijver is de evergreen ‘Daar bij die molen’. In 1935 had Willy Derby er een hit mee die blijvende effecten had.