Nieuws

Uit het vooroorlogse jaar 1939 zien we een aantal foto’s die de mobilisatie in beeld brengen, van een soort vrachtwagen met soldaten, het keuren van paarden en het afscheid waar geliefden aan moeten geloven. Heftiger zijn de foto’s na de inval van Duitsland in mei 1940. Zo zien we schokkende beelden van de slag bij de Grebbeberg: gesneuvelde soldaten en paarden. Tegelijk is het aan verschillende foto’s ook duidelijk te zien dat Duitse soldaten het wel naar hun zin hadden in Utrecht; alles beter dan het Oostfront.

Vanaf 1942 begint de jacht op joden serieus vorm te krijgen. Aan de hand van een paar foto’s schetsen de inleiders een indringend beeld van de vervolging van joden in Utrecht. Joodse kinderen die uiteindelijk met hun ouders worden gedeporteerd naar Auschwitz en niet meer terugkeren. Maar ook Joodse kinderen die overleven dankzij opvanghuis Kindjeshaven aan de Prins Hendriklaan. De speeltuin in het Wilhelminapark is sinds kort genoemd naar een van de vrouwen die dit opvanghuis mogelijk maakten: ‘Trui van Lier speelkwartier’.

De oorlogsschade in de stad Utrecht bleef relatief beperkt, maar er gebeurden toch vreselijke dingen zoals bombardementen op het Centraal Station in oktober en november 1944. Eerder was in de nacht van 22 op 23 juni 1943 een Britse bommenwerper, een Lancaster, in de wijk Wittevrouwen neergestort. Op de foto de brokstukken in de Bouwstraat. Er kwamen tien mensen om het leven, vijf wijkbewoners en vijf leden van de bemanning van het toestel.

Voor de meeste Utrechters gold het als een ontheiliging van het Domplein, het belangrijkste plein van de stad. De hele vlakte vol met zwarte uniformen, mannen van de WA, de Weer-Afdeling, de geüniformeerde tak van de NSB. Aanleiding was de herbenoeming op 3 oktober 1942 van de commandant van de WA, Arie Zondervan. Zondervan, die enige tijd aan het Oostfront was geweest, werd door Mussert opnieuw geïnstalleerd als WA-commandant. Utrecht was ervoor uitgelopen, aan de rand van het Domplein zijn dikke rijen toeschouwers zichtbaar. Dat kwam vaker voor: een paar keer per jaar organiseerde de NSB een massaal evenement in de ‘Stad der Beweging’. 

Veel kinderen leden onder de slechte voeding en slechte hygienische omstandigheden, ze raakten ziek en nogal wat kinderen overleden aan difterie. In december 1944 is de stad in de ban van honger en van kou. Op deze foto zien we vijf sterk ondervoede kinderen. Ze werden ondergebracht in een weeshuis en zijn er daar weer bovenop gekomen. Het waren vooral mensen en gezinnen zonder netwerk die in de hongerwinter de meeste risico’s liepen.

Om de honger te stillen zorgen de geallieerden ervoor dat er vrachtwagens met vooral meel naar de nog bezette gebieden kunnen rijden. In Utrecht is dat op 5 en 6 mei en op 2 mei starten boven Utrecht de voedseldroppings. Ze zijn onderdeel van de Operatie-Chowhound, uitgevoerd door de Amerikanen met B-17-bommenwerpers. In andere steden voerden de Britten de droppings uit in het kader van de Operatie-Manna. Op de foto zie je de vliegtuigen boven de Jacobikerk, toen nog zonder spits.

7 mei 1945 is een dag met meer gezichten: de vreugde om de intocht van de geallieerden, de terugkeer van burgemeester Ter Pelkwijk, domklokken die voor het eerst weer te horen waren. Maar ook een fatale schietpartij bij het Rosarium waar 10 jongemannen het leven lieten. En in de dagen erna werden tal van Utrechters die zich hadden ingelaten met de vijand publiekelijk vernederd. 

Van Liempt en Van den Berg eindigen met een vrolijke foto van feestende jonge vrouwen in de binnenstad. Utrecht is vrij!