De oude Utrechtse Wijknamen
De activiteitencommissie ontdekt steeds nieuwe verhalen over de geschiedenis van Utrecht en presenteert die in historische cafés en lezingen. Nu er door de coronacrisis geen bijeenkomsten mogelijk zijn, publiceren we op deze site korte signalementen. Deze verhalen komen uitgebreider terug zodra dat weer 'live' kan. Hier een bijdrage van Sjoerd de Boer over de oude Utrechtse Wijknamen.
Trijn van Leemput woonde in Wijk C. Waarom deze buurt zo genoemd wordt, is een verhaal dat de meeste Utrechters wel zullen kennen. In het kort komt het erop neer dat de oude wijknamen door de Fransen niet uit te spreken waren. Alle wijken kregen daarom een letter toen de Fransen hier "te gast" waren aan het einde van de 18e eeuw. Om meer te weten over de oorsprong van de oudere wijknamen zoals bijvoorbeeld de Handvoetboog, Fortuin, Pekstokken en Turkije, moeten we een paar eeuwen verder terug in de geschiedenis.
Tot 1528 werd de stad bewaakt door de gilden, die allemaal hun eigen kleine stuk stadsmuur moesten verdedigen. Daarna kreeg Utrecht een stadsleger. In 1572 werden de Stadsvaandels opgericht. De stad werd opgedeeld in vier kwartieren met elk hun eigen vaandel. Na een evaluatie bleek dat toch te veel werk te zijn voor de vaandels. De vier vaandels werden gesplitst naar acht. Over waarom deze kwartieren zo genoemd werden, is niets bewaard gebleven. Toch kunnen we er voor sommigen wel een gok aan wagen.
Van de wijk "Zwarte Knechten" weten we waarschijnlijk hoe de naam is ontstaan. Waar eerst het Aboriginal Museum zat, stonden in 1599 de huizen Groot en Klein Swartsenborch. Hierin woonde in 1634 Andries van Wyck. Hij was al op jonge leeftijd lid van de raad (het vroedschap). De jongste leden van de raad werden aangesteld als hoofdman van de vaandels. Het werd het vaandel van de mannen van Swartsenborch. Beter bekend als de 'Swarte Knegten'.
De naam van de wijk Bloedkuil heeft de gemoederen flink beziggehouden. Is de naam een verwijzing naar de vele slagers (beenhouwers) in het gebied? Of zijn hier in de tijd van Karel V met zijn bloedplakkaat veel wederdopers (Doopsgezinden) ter dood gebracht.
De wijk Handvoetboog kreeg zijn naam door het wapen dat zij in het vaandel hadden; de handvoetboog. Wil je meer weten over dit vaandel? En waar je het terug kunt vinden? Tijdens de lezing over Utrechtse merktekens vertelt Sjoerd de Boer hier nog veel meer over - die staat gepland voor september.
Waarom de wijk Turkije zo genoemd werd, of de wijk Oranjestam, Pekstokken, Fortuin of Papenvaandel, is nog altijd een raadsel. Hebt u een plausibel verhaal? Deel het met ons via activiteiten@oud-utrecht.nl. Onder de inzenders verloten we iets leuks.
Portret van Johannes van der Vlerk, geboren in 1765, kanonnier van de Utrechtse burgercompagnie Turkije, overleden (bij) Vreeswijk 9 mei 1787. Borstbeeld in medaillon met daaronder een afbeelding van een kanon en een kruidvat. Afbeelding: Het Utrechts Archief.