Gouden eresabel voor generaal Eisenhower, als dank voor de bevrijding van Nederland
Koningin Wilhelmina had een bijzonder gouden geschenk voor generaal Eisenhower, de opperbevelhebber van de geallieerde strijdkrachten in Europa. Als dank voor de bevrijding van Nederland. Het geschenk had een echt Utrechts tintje, want het was ontworpen en gemaakt met het vakmanschap van Brom’s edelsmederij in Utrecht.
De hoogste onderscheiding door de Koning(in) in Nederland is de eresabel voor betoonde dapperheid. Koningin Wilhelmina liet na de Tweede Wereldoorlog een gouden eresabel maken, die namens Haar in 1947 aan generaal Eisenhower als symbool van dankbaarheid voor de bevrijding van Nederland is aangeboden. Generaal Eisenhower ontving het gouden erezwaard op 14 oktober 1947, zijn 57e verjaardag, op de Nederlandse ambassade in Washington D.C., uit handen van ambassadeur Eelco van Kleffens. Het persbericht luidde:
General ‘Ike’ gets a gift from Holland Queen on birthday
’A jewel encrusted, handmade golden sword was today presented to general Dwight D. Eisenhower on his 57th birtday. It was presented to him as a gift from Queen Wilhelmina of Holland, “in grateful memory for the glorious liberation of my country and my people”.
Generaal Eisenhower met koningin Wilhelmina in Paleis Lange Voorhout, 6 oktober 1945, Nationaal Archief (vlnr burgemeester De Monchy, minister-president W. Schermerhorn, koningin Wilhelmina, chef-staf Bedell Smith, Eisenhower, prins Bernhard en minister Van Kleffens)
Edelsmidse Brom
De ontwerper en maker van de gouden eresabel waren de Utrechtse broers Jan Eloy Brom en Leo Brom met hun atelier. Ze dienden al in 1945 drie ontwerpen in, waarvan er een werd verkozen door Koningin Wilhelmina. De met goud ingelegde eresabel is overdekt met een weelde van 194 parels en 264 turmalijnen edelstenen en lijkt op een kromzwaard. De sabel is 102 centimeter lang en weegt 2,5 kilo. Op de kling staan de wapenspreuken van de Verenigde Staten: ‘E pluribus unum’, en van Nederland: ‘Je Maintiendrai’.
Handvest Erezwaard, Nationaal Archief
Interieur van de Edelsmederij Brom Drift 15 te Utrecht tekenkamer met Jan Hendrik Brom en zijn zoon Jan Eloy 1905 HUA
Jan Eloy en Leo Brom waren telgen van de familie Brom, die met edelsmederij Brom al sinds 1856 actief was in de Domstad als goud- en zilversmid, en als atelier voor kerkelijke kunst. Tot de bekendste werken van de firma Brom in Utrecht horen de fontein op de pandhof bij de Domkerk en de gouden muze op de muur van de Stadsschouwburg.
Kunsthistoricus professor Willem Vogelsang schreef naar aanleiding van de aanbieding van de eresabel het boekje ‘Het gouden geschenk. Symbool van dankbaarheid voor de bevrijding van Nederland’. Hierin beschreef hij de eresabel en de edelsmeedkunst waarmee deze werd gemaakt door de gebroeders Brom en hun medewerkers: ‘Onder hun handen groeiden langzaam het bladgoud, de edelstenen en de paarlen tot een fonkelend geheel dat op ’t eerste gezicht wellicht Oosters aandoet, maar dat toch Westers is qua stijl en zetting. Dit prachtige wapen, binnen de muren van de oude Domstad ontstaan is de rijpe vrucht van het beste wat vele eeuwen Furopese cultuur op het gebied der edelsmeedkunst hebben voortgebracht. Zie de hoge rijkdom, de edele kracht en de glorieuze praal van het roset, dat het kruis van het gevest bedekt. Een fonkelend lichtspel van steen tot steen, langs de speelse lijnen van het fijne goud, opgevangen in de matte schijn der zacht glanzende paarlen. Dit kostelijke stuk edele ambachtskunst is voorzeker het beste, het edelste wat ons land en ons volk kon opbrengen. Het is ten volle zijn doel waardig: het eregeschenk te zijn van een Koningin aan een Held.'
Generaal Eisenhower
Na D-Day, de landing op Normandië op 6 juni 1944, was Dwight Eisenhower de opperbevelhebber van de geallieerde troepen die vanuit Frankrijk Europa wilden bevrijden van de nazi’s, die de Duitse vijand terug zouden slaan („de tyrannie verdrijven") en de uiteindelijke bevrijding van Nederland zouden bewerkstelligen.
In 1953 werd Dwight Eisenhower als opvolger van Truman president van de Verenigde Staten. Tijdens zijn regeerperiode groeide de binnenlandse welvaart in Amerika enorm. Hij speelde een belangrijke rol bij de oprichting van de NASA, de organisatie die de Verenigde Staten moest helpen om de space race te winnen. Eisenhowers buitenlandse politiek stond in het teken van de Koude Oorlog. Eisenhower probeerde via militair diplomatiek overleg een atoomoorlog te voorkomen.
Het Algemeen Handelsblad sloot de berichtgeving over het erezwaard zo af: 'Vrijheid en gebondenheid. Beide zijn onmisbaar. Ongebonden vrijheid betekent chaos die alle vrijheid doodt. Onvrije gebondenheid betekent slavernij. Tweemaal in onze twintigste eeuw hebben duistere krachten uit het Teutoonse Centraal Europa getracht de wereld te knevelen. Tweemaal hebben de vrije volken de aanval afgeslagen. Tweemaal zijn de Amerikanen den Oceaan overgestoken om „over there", zoals hun soldatenlied luidde, de zaak van de vrijheid te dienen. Want vrijheid en recht moeten beschermd worden, met inzet van de hoogste offers als het moet. Ook dat ligt besloten in het erezwaard dat thans aan den vrijheidsstrijder Eisenhower namens een vrij volk wordt aangeboden.'
Video
Erezwaard maken bij Brom’s Edelsmederij
Aanbieding erezwaard in Washington D.C. op 14 oktober 1947
Afbeelding: Ontwerp van Jan Eloy Brom voor de eresabel voor generaal Eisenhower, 1947
Nationaal Militair Museum
