Sint Maarten in Utrecht
Elf november is het Sint Maarten, een feest van licht en barmhartigheid. In vroeger tijden werd dat in Utrecht gevierd met een feestelijke Jaarmarkt, uitdelen van brood en een processie door de stad. Er werden op die dag grote Maartensvuren gestookt en in de lantaarn van de Domtoren hing aan het begin van de zestiende eeuw een speciaal voor die avond gemaakte lantaarn met 30 kaarsen. Hier vind u meer informatie over de viering dit jaar.
Sint Maarten
Op een koude dag in het jaar 353 vroeg een naakte bedelaar de Romeinse soldaat Martinus om hulp. Geld had Martinus niet bij zich en zijn wapenuitrusting was eigendom van de keizer. Daarop sneed hij met zijn zwaard zijn mantel in tweeën en gaf een stuk aan de bedelaar. In de nacht daarop verscheen de bedelaar aan hem met het stuk mantel en het bleek Jezus zelf te zijn geweest. Maarten bekeerde zich tot het christendom en liet zich dopen. In 371 werd Martinus bisschop van Tours, hij overleed op 11 november 397 en werd later heilig verklaard. Hij stond symbool voor barmhartigheid en speelde daardoor een rol bij de verspreiding van het christendom.
Maartenskerk en Maartensmannen
De relatie van Utrecht met Sint Maarten is op het Domplein ontstaan, hier werd door Frankische machthebbers de eerste Maartenskerk rond het jaar 690 gesticht. Deze kerk werd 20 jaar later door de Friezen verwoest en door Willibrord weer opgebouwd. De latere Domkerk en Domtoren zijn ook aan Sint Maarten gewijd, en heetten dan ook de Maartenskerk en Maartenstoren. De inwoners van Utrecht werden de Sint Maartensmannen genoemd. Ze waren daar trots op, ze mochten tussen Wageningen en Bodegraven niet in hechtenis genomen worden, en trokken onder het Maartensvaandel ten strijde om de stadsrechten te verdedigen.
In 1528 werd Karel V de nieuwe landsheer als opvolger van de bisschoppen. Hij liet veel afbeeldingen van de bisschoppen en Sint Maarten verwijderen. De band met Sint Maarten bleef toch bestaan, ook na de reformatie. Op veel plekken is de band tussen dec stad en Sint Maarten te zien, in het rood-witte vaandel en de vlag van Utrecht en vele uitbeeldingen, sinds 1382 het windvaan op de Domtoren, op kerken, munten, zegels, glas-in-loodramen. Er is een ruiterstandbeeld van Sint Maarten bij de Sint Martinuskerk, het is geplaatst als dank dat Utrecht voor groot oorlogsgeweld gespaard is gebleven in de Tweede Wereldoorlog. In de 19e eeuw zakte de belangstelling voor Sint Maarten weg ten gunste van de populaire Sint Nicolaas. In de 20e eeuw kwam Sint Maarten weer op, met name in de stad Utrecht. De stad Utrecht viert in 1948 1900 jaar Utrecht en herstelt de afbeelding van Sint Maarten in de stadsvlag en het opnieuw vervaardigde stadsvaandel.
De deuren van de Domkerk
Beeldhouwer Theo van de Vathorst (1934) woont in Utrecht. Hij werkt in brons, steen en keramiek. Naast monumentale beeldhouwkunst en grote reliëfs, maakt Theo ook portretten, kleine bronzen, medailles en penningen. In Utrecht is Theo bekend van onder andere zijn portretten van De Koopvrouw, op de Vismarkt, van Anton Geesink, voor de Jacobikerk, en veel fraaie Utrechtse penningen. Zijn grootste werk bestaat uit de bronzen deuren van de Domkerk uit 1996 waarop een moderne versie van de manteldeling door Sint Maarten en afbeeldingen van de werken van barmhartigheid. Deze imposante deuren vormden de afronding van de restauratie van de Domkerk.
Kijk hier voor een pdf van de brochure ‘In het voetspoor van Sint Maarten’
Kijk hier naar de Youtube over Theo van de Vathorst en Sint Maarten op de deuren van de Domkerk: