Nieuws

De Vereniging Oud-Utrecht bestaat honderd jaar en al honderd jaar ‘tracht ze de kennis en belangstelling te bevorderen van de geschiedenis van stad en omgeving Utrecht’, aldus de statuten die bij de oprichting zijn vastgesteld. Die doelstelling is nog steeds van toepassing, al is deze in de loop van de jaren geëvolueerd en uitgebreid met archeologie, monumentenzorg en erfgoed. Die uitbreiding weerspiegelt de verandering in de omgang met het verleden in de afgelopen eeuw. Die ontwikkeling is van invloed op de vragen die in de samenleving worden gesteld, zoals: wat bestuderen we, op welke manier en op basis van welke bronnen. En dat geldt ook voor vragen als: waarom willen we iets weten over het verleden, en hoe gebruiken we die historische kennis in het dagelijks leven? Deze vragen vormen het terrein van het begrip ‘historische cultuur’, dat breed opgevat kan worden. Historische cultuur wordt wel omschreven als ‘de relatie van mensen met het verleden’. Afgeleid van het Duitse Geschichtskultur, zijn er in Nederland en België verschillende interpretaties van ‘historische cultuur’. Hoogleraar Maria Grever, die verbonden was aan het Centrum voor Historische Cultuur van de Erasmus Universiteit Rotterdam bijvoorbeeld, onderscheidt drie aspecten: ruwweg historische verhalen over en voorstellingen van het verleden, de manier waarop we dat verleden vastleggen en als laatste de opvattingen over geschiedenis. Het verleden kan op verschillende manieren worden beschouwd, weer- of doorgegeven en bewaard. Andere wetenschappers geven invulling aan het begrip door bijvoorbeeld de omgang met het verleden in films, romans, schilderkunst en theater te bestuderen. 

De Jaarboekredactie heeft historische cultuur als inspiratiebron genomen voor het jaarboek van 2023, zonder een specifieke invulling als leidraad te nemen. De artikelen verkennen de ontwikkeling van concrete aspecten van de Utrechtse historische cultuur op verschillende niveaus en in verschillende tijden. Soms is een persoon uitgangspunt, of een instituut, soms een breder verschijnsel als industriële monumenten of kastelen en buitenplaatsen. 

Presentatie van het Jaarboek 

Wilbert Smulders, voorzitter van de jaarboekredactie, opende de presentatie. 

Introducties op het Jaarboek 2023 tijdens de presentatie op 26 november

1.         Fred Vogelzang gaf een toelichting op het thema Historische cultuur in Utrecht. Dat thema houdt natuurlijk verband met het 100-jarig bestaan van de Vereniging Oud-Utrecht. Bij zo’n jubileum moment wordt er teruggekeken. Extra teruggekeken ditmaal. De vereniging houdt zich al 100 jaar bezig met de geschiedenis van (de regio) Utrecht, maar geschiedschrijving is nooit objectief. Geschiedschrijving is zelf immers ook onderhevig aan historische modes, accentverschuivingen en veranderende perspectieven. Dat geldt evenzeer voor de geschiedenis die door de Vereniging Oud-Utrecht de afgelopen 100 jaar is bedreven. Behalve de geschiedenis van Utrecht bestaat er met andere woorden ook zoiets als ‘de geschiedenis van de geschiedenis van Utrecht’. De redactie van het Jaarboek beschouwt zich als het historisch geweten van de vereniging en heeft dan ook geprobeerd om in dit jubileumnummer op díe geschiedenis de vinger te leggen. Het Jaarboek is een prachtige verzameling artikelen geworden die historische cultuur vanuit verschillende hoeken belicht: van Gerrit Rietveld tot de Romeinse Limes, van Paus Adrianus tot kastelen en buitenplaatsen, van Tivoli tot Museum Catharijneconvent.

2.         Pieter Huistra zou een toelichting geven op de artikelen die hij met enkele van zijn studenten schreef over de geschiedenis van de ‘populaire cultuur in Utrecht’. Dat lukte niet omdat hij corona had. Daarom kwam Christiaan Veldman met een toelichting op het artikel dat hij met Lieke Wijnia schreef: Hoe Utrecht paus Adrianus VI in herinnering hield, welke partijen daar door de tijd heen bij betrokken waren, én dat de klacht dat Utrecht zijn meest invloedrijke Utrechter ooit bijna vergeten is toch echt niet klopt. Christiaan Veldman eindigde met de constatering dat een heiligverklaring van onze paus Adrianus een mooi extra zou zijn.

Eerste exemplaren uitgereikt

Herman Kernkamp kreeg een exemplaar van het Jaarboek 2023

Dick de Jong, Heins Willemsen, Jaap Degenaar en Wilbert Smulders.

Daarna werden de eerste exemplaren van het Jaarboek Oud-Utrecht door Wilbert Smulders uitgereikt aan drie oud-voorzitters van de vereniging Oud-Utrecht: Herman Kernkamp, Jaap Degenaar en Heins Willemsen, en aan voorzitter Dick de Jong. Herman Kernkamp sprak als oudste voorzitter een dankwoord uit met aandacht voor enkele heldendaden uit de geschiedenis van Historische Vereniging Oud-Utrecht, een keurige vereniging, in 1923 opgericht door burgemeester Fockema Andreae, die zich toch ook zou roeren in de ontwikkeling van de stad. Er was een geweldige geschiedenis vast te leggen van Utrecht, de stad die in de middeleeuwen de belangrijkste stad van de noordelijke Nederlanden was. Oud-Utrecht zou actief worden voor de werven en de monumenten van de stad. Er was een voorgenomen demping van de singels en de doorbraken volgens plan Feuchtinger. Oud-Utrecht steunde daarin het Comité Binnenstad en Singels. Later was Oud-Utrecht ook een stevige kracht achter het terugkeren van water in de singel, en was tegen een sneltram door de historische stad. Er is een bloeiende Vereniging Oud-Utrecht bij het 100-jarig bestaan.

Inhoudsopgave van het Jaarboek 2023

• Een eeuw geschiedenis maken - Historische cultuur in Utrecht 
• Populaire historische cultuur in Utrecht – Pieter Huistra
• Gesunkenes Kulturgut -De historische omgang met kastelen en buitenplaatsen in Utrecht in de twintigste eeuw - Fred Vogelzang 
• De wederwaardigheden van een katholieke collectie in de stad Utrecht - Hoe een katholieke privécollectie uitgroeide tot rijksmuseum Het Catharijneconvent - Winnie Verbeek 
• Hoe Utrecht paus Adrianus VI in herinnering hield - Christiaan Veldman en Lieke Wijnia 
• Gerrit Rietveld en Utrecht - Beeldvorming en werkelijkheid - Willemijn Zwikstra 
• Naar behoud van industrieel erfgoed - Over de industrialisatie van Utrecht, de bloei en neergang, de late ontdekking van de monumenten van bedrijf en techniek, en de lange weg naar erkenning als erfgoed - Bert Poortman 
• Van Kraak- naar Muziekpaleis - Tivoli’s reis naar Vredenburg - Martin Averdijk 
• De evolutie van de Utrechtse limes - Een interpretatiestrijd in de negentiende eeuw - David van Oeveren.

Leden van Oud-Utrecht ontvangen het Jaarboek thuis. Het Jaarboek is ook verkrijgbaar in de webwinkel.