Stichtse Landbrief 650 jaar: begin provinciale democratie
Niet uit hooggestemde idealen, maar gedwongen door ordinair geldgebrek. Op 17 mei 1375, nu 650 jaar geleden, vaardigde de bisschop van Utrecht de Stichtse Landbrief uit. Daarmee droeg hij een deel van zijn macht over aan adel en burgerij en stond hij in feite aan de wieg van de provinciale democratie. Dat wordt in de provincie uitgebreid gevierd. Een greep uit de activiteiten.
In de Stichtse Landbrief werden de rechten en plichten van de adel, geestelijkheid en steden vastgelegd. Een soort 'grondwet' voor het Nedersticht, de huidige provincie Utrecht. De bekrachtiging - bisschop bisschop Arnoud van Horne ondertekenende niet, maar hing zijn zegel aan het document - vond hoogstwaarschijnlijk plaats in de kapittelzaal van de Dom. Behalve de bisschop zelf, waren daarbij aanwezig de vijf kapittels, 37 ridders en knapen en de steden Utrecht, Amersfoort en Rhenen. 17 mei 1375 wordt daarmee gezien als het begin van een 'meebeslissende standenvertegenwoordiging' in de provincie Utrecht, het startpunt van provinciaal bestuur in Utrecht.
Processies en markt: Op 17 mei zijn er historische processies door de binnenstad en is er in de middag op het Domplein een middeleeuwse markt met onder andere een wagenspel.
Boek: Historicus Renger de Bruin schreef Trouw en onwrikbaar; tweeduizend jaar provinciebestuur in Utrecht. Het boek wordt gepresenteerd op 9 mei.
Strips: Stripcollectief De Inktpot levert een bijdrage met tien banieren met de geschiedenis van de provincie Utrecht, die in gemeentehuizen en bibliotheken komen te staan. De Inktpot maakt al eerder banieren voor het eeuwfeest van Oud-Utrecht in 2023.
Magazine: De provincie zelf geeft een gratis magazine uit. Een duik in de geschiedenis van de provincie en haar democratische wortels, met verhalen over de Landbrief van 1375 en de impact ervan door de eeuwen heen. Het tijdschrift is hier te bestellen.
Tentoonstelling: Hoe ging het verder na 17 mei 1375? Hoe heeft het bestuur in Utrecht zich in 650 jaar ontwikkeld naar een democratie? Ging dit vanzelf, of moest hiervoor de nodige strijd geleverd worden? En is democratie nu eigenlijk vanzelfsprekend? Die vragen vormen het uitgangspunt van de tentoonstelling Voor het kiezen - 650 jaar samen bouwen aan democratie in de provincie Utrecht in het Utrechts Archief aan de Hamburgerstraat.
Historische routes: Utrecht Time Machine ontwikkelde vijf historische routes langs sporen van de Stichtse Landbrief. Ze verbinden historische locaties met de geschiedenis en laten zien hoe het verleden terug te vinden is in het landschap. De eerste (fiets)tocht staat online: Route Wijk bij Duurstede.
Lezing: Een uitgebreide introductie op de hele geschiedenis, van 1375 tot nu, gaven Renger de Bruin en Kaj van Vliet tijdens de Van der Mondelezing 2025 van Oud-Utrecht. De lezing is opgenomen en hier terug te kijken.
Website: Een uitgebreider programma is te zien op de speciale site 650 jaar samen. Met voor jongeren een mooi overzicht van wat de provincie voor hén betekent en hoe zij ook zelf kunnen bijdragen aan de Utrechtse democratie. Eigenlijk wel van belang voor álle inwoners van onze provincie.