De getekende stad 1550-1900
Op 13 oktober verschijnt De getekende stad. Utrecht in oude tekeningen 1550-1900 bij Uitgeverij Matrijs, met bijbehorende tentoonstelling in Het Utrechts Archief.
Voor de opkomst van de fotografie waren het in de eerste plaats tekenaars die het beeld van de stad hebben vastgelegd. In hun werk zien we de ontwikkeling van Utrecht weerspiegeld vanaf het midden van de zestiende eeuw tot het einde van de negentiende eeuw. Van de aanleg van de bolwerken ter versterking van de oude middeleeuwse ommuring tot het geleidelijke verval van de stadsverdediging en de aanleg van parken en plantsoenen langs de singels – alle grootschalige veranderingen zijn in potlood en penseel te volgen.
De getekende stad. Utrecht in oude tekeningen 1550-1900 geeft een prachtig overzicht van de belangrijkste topografische tekeningen uit deze periode in de collectie beeldmateriaal van Het Utrechts Archief. In totaal zijn bijna 400 tekeningen van zo’n 120 kunstenaars geselecteerd, waaronder een groot aantal topstukken, zoals de kerktekeningen van Pieter Saenredam uit 1636 en de serie tekeningen van Herman Saftleven van de ruïne van het schip van de Dom na de storm in 1674. Met dit boek als gids volg je het spoor van de tekenaars langs de stadswal en de Oudegracht, dwaal je over straten en pleinen en ook buiten de muren, door het buitengebied van de stad. In rake schetsen en uitgewerkte kunststukken worden meer dan drie eeuwen Utrecht zichtbaar op papier.
Het Utrechts Archief bewaart een topcollectie tekeningen uit de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw. Deze kwetsbare werken zijn bijna nooit in het echt te zien, maar ter ere van het 25-jarig bestaan van Het Utrechts Archief kun je ze van 14 oktober 2023 tot en met 12 mei 2023 bekijken in de tentoonstelling DE GETEKENDE STAD.
De getekende stad. Utrecht in oude tekeningen 1550-1900 Uitgeverij Matrijs.
Meer informatie over de tentoonstelling in het Utrechts Archief.
Lees hier een interview met Tolien Wilmer
N.B. Oud-Utrecht heeft meegedaan aan de financiering van het boek en de tentoonstelling.
1. De Oudegracht met de Bakkerbrug. Anoniem, circa 1820 (tekening 132 in De getekende stad) © Het Utrechts Archief.
De Oudegracht met de Bakkerbrug is al vroeg een van de drukte gedeelten van de Utrechtse binnenstad geweest. Hier werd lange tijd de zaterdagse zuivelmarkt gehouden. De afgebeelde huizen zijn nog goed in het huidige straatbeeld te herkennen.
2. De Oudegracht met de Gaardbrug. Pieter Jan van Liender, circa 1760 (tekening 150 in De getekende stad) © Het Utrechts Archief
Deze tekening is net als enkele soortgelijke tekeningen van Utrechtse stadsgezichten door Pieter Jan van Liender in spiegelbeeld gemaakt, kennelijk met de bedoeling het een graveur of etser gemakkelijk te maken. De tekening is hier zo gereproduceerd dat het juiste beeld is te zien. Pieter Jan van Liender woonde vanaf 1738 bij de Gaardbrug.
3. De Pausdam met Paushuize. Jan de Beijer, circe 1745 (tekening 303 in De getekende stad) © Het Utrechts Archief
In deze uitgewerkte tekening van de Pausdam bracht Jan de Beijer Paushuize op de hoek van achter St.-Pieter en de Kromme Nieuwegracht in beeld. Van het hoekhuis van Achter de Dom, het huis van de apotheker, is de onderpui inmiddels gemoderniseerd.