Nieuws

Stichtse Landbrief
Op 17 mei is het precies 650 jaar geleden dat de Stichtse Landbrief werd ondertekend. De brief gaf adel en burgers meer zeggenschap en beperkte daarmee de macht van de bisschop. De bisschop mocht voortaan alleen oorlogvoeren of belasting heffen als de standen daarvoor toestemming gaven. De Stichtse Landbrief fungeerde zo als een soort grondwet voor het Sticht Utrecht en is daarmee de start van provinciale democratie. Dat wordt door provincie Utrecht de komende tijd gevierd met een serie activiteiten.

Glas in lood
Het glas-in-loodraam over de Stichtse Landbrief is hoog in de Main Hall van kasteel De Haar te bewonderen. Het is in 1910 gemaakt door atelier F. Nicolas en Zonen naar een ontwerp van Pierre Cuypers. In het midden staat bisschop van Utrecht Arnold van Horne, hij sluit de landsvrede met de kapittels van de Domkerk, Oudmunsterkerk, Sint Pieterskerk, Sint Janskerk en de Sint Mariakerk, rechts van hem staan vertegenwoordigers van stad en land van Utrecht, de steden Utrecht, Amersfoort en Rhenen, en de ridderschap. Onderaan staan de wapens van edelen, waaronder die van De Haar en Van Zuylen van kasteel De Haar. Helemaal links is de Domtoren afgebeeld.

Kasteel De Haar
Het middeleeuwse huis De Haar is waarschijnlijk al in de loop van de dertiende eeuw gesticht op een hoger gelegen oeverwal langs een zijtak van de Rijn. In de vijftiende eeuw ging het kasteel door het huwelijk van Josina van de Haar met Dirk van Zuylen over in het geslacht van de familie Van Zuylen. Waarschijnlijk kreeg het kasteel zijn kenmerkende vijfhoekige vorm nadat het kasteel tijdens de twisten tussen de bisschop en de stad Utrecht in 1482 verwoest werd en daarna weer werd opgebouwd. Aan het einde van de negentiende eeuw erfde baron Etienne van Zuylen van Nijevelt het vervallen kasteel De Haar, dat in de eeuwen daarvoor was verwoest door diverse stormen en oorlogen. Wanneer de baron in Parijs de rijke Hélène de Rothschild op een bal masqué ontmoet en later met haar trouwt, besluit hij tot herbouw van het familiekasteel als eerbetoon aan zijn roemrijke familie.

Cuypers
Architect Cuypers was in die tijd al beroemd om zijn neogotische, katholieke, ontwerpen voor kerken en monumenten. Cuypers nam met de baron de vrijheid om voor De Haar allerlei decoraties te maken en middeleeuwse kunst aan te kopen die in hun ogen paste bij de familiegeschiedenis. Het glas-in-loodraam is gewijd aan de Stichtse Landbrief van 1375 waarbij de bisschop macht afstond aan de standen, later de Staten van Utrecht. Het begin van 650 jaar provinciale democratie.

Meer weten
Wie de ramen in het in het echt wil zien, kan terecht bij kasteel De Haar. Wie meer weten over het kasteel zelf, luistert naar de betreffende Oud-Utrecht podcast. Meer over de Stichtse Landbrief is te vinden in Tijdschrift Oud-Utrecht van februari 2025 en bij de Van der Mondelezing op 19 februari.

Afbeelding header: Glas-in-loodraam op kasteel De Haar (Arjan den Boer, Het Utrechts Archief)