Nieuws

Jacob Olie
Jacob Olie (Amsterdam, 17 oktober 1834, 23 april 1905) was een Nederlands fotograaf. Hij kwam uit een familie van houtvlotters en toonde al vroeg een voorliefde voor het tekenen van gebouwen. Tussen 1860-1864 maakte hij eerst veel portretten. Later ging hij op pad met zijn zware uitrusting van zelfgebouwde camera, statief, tas en zwarte doek om de architectuur van zijn stad vast te leggen. De fotografie was voor hem een hobby, toch geniet hij bekendheid als een gedreven fotopionier die het beeld van eind negentiende-eeuw met zijn belangstelling voor topografie en gebouwen heeft vastgelegd. Olie verdiende zijn dagelijks brood eerst als timmerman en bouwkundige, daaraan dankte hij zijn aandacht voor architectuur en compositie. Later was hij leraar bouwkundig tekenen en directeur van de eerste ambachtsschool. Naast het directeurschap bleef Olie gewoon les geven. Olie was een duizendpoot en verrichtte wonderen voor de school door al of niet met zijn leerlingen schoolmeubilair, lesmateriaal, inrichtingen, ontwerpen voor diploma’s en oorkonden te maken. Op zijn 55e, in 1890, nam hij ontslag. Vanaf toen ging hij weer fotograferen.  Hij gebruikte dezelfde camera maar nu met een nieuwe lens. En hij kon droge glasplaten als negatief gebruiken. Die hoefden niet meteen ontwikkeld te worden. Zijn actieradius werd daardoor groter.

In 1878 trouwde Jacob met Carolina Blössman. Nadat Carolina in 1886 in het kraambed overleed voedde Jacob hun drie zonen en een dochter op. Fotografie combineerde hij vaak met gezinsuitstapjes. In zijn eigen woorden als ‘bijdragen tot opwekking van de lust om bij onze wandeling ‘t mooie op te merken’. Op veel foto’s zijn de vier kinderen Jacob, Jan, Aagje en Willem te zien. Maar ook tante Stijntje, de ongetrouwde zus van Jacob sr, Cato de huishoudster, of vriend en medefotograaf J.D.B. Biengreber in stevige donkere jas. Ook een andere vriend, onderwijzer Jan Blomberg, was van de partij met zijn hoge zijden hoed. Zo’n waardig voorkomen hielp misschien wel bij de bereidwilligheid van mensen om te poseren. Eind 1959 kwamen zo’n 4000 glasnegatieven tevoorschijn van de zolder van Aagje, de dochter van Jacob Olie sr. Ze zijn in het Stadsarchief Amsterdam opgenomen.

De Utrechtse uitstapjes van Noord naar Zuid, van Gein naar Angstel en De Vecht

Jacob Olie poseert, 1864

Kinderen Olie 1901, vlnr Willem, Jacob, Aagje en Jan

’t Gein, Abcoude, wasgoed spoelen, 1895

’t Nauwe Gein, Abcoude, 1895

Goederentrein op station Abcoude, 1897

Kasteel Loenersloot, 1893

Mijndensche Dijk, Loenen aan de Vecht, 1894

Oudover, Loenen aan de Vecht, met zicht op de N.H. kerk, 1897

Tamboers en hoornblazers met instructeur, Pupillenschool Nieuwersluis, 1894

Instructieroeien Koninklijke Marine in Nieuwersluis, 1894

De Vecht met zeilschip, 1891

De Vecht met de jongens Olie, 1894

Langs de Vecht, met zeilschepen en koets, 1894

Molens bij de Vecht bij Zuilen, Westbroekse molen en molen Buitenweg, 1894

Zuilen aan de Vecht, 1894

Jongens Olie langs de Vecht bij rolpaal in Zuilen, 1894

Op de Domtoren, Utrecht, 1902

Uitzicht langs de Domkerk, 1902

Pandhof van de voormalige Mariakerk, 1902

Oudegracht, Utrecht, 1902

Landgoed Beerschoten, De Bilt, 1891

Landgoed Beerschoten, De Bilt, 1891

Jacob Olie junior
De oudste zoon, Dr. Jacob Olie jr., (1879-1955) had een bijzondere loopbaan. Na zijn H.B.S. ging hij in 1898 een dienstverband aan als aspirant-vaandrig bij de Landmacht bij de vestingartillerie in de Oranje-Nassaukazerne in Amsterdam, hij vervulde daar ook zijn dienstplicht, en zwaaide in 1906 af als reserve-sergeant. Hij promoveerde in 1907 als scheikundige en werkte later als assistent van professor Ernst Cohen van Universiteit Utrecht. Hij werkte met fysische chemie voor de Veeartsenijschool aan de Biltstraat van 1912-1916, vanaf 1917 als directeur van het Nederlandsche Visserij Proefstation aan de Amsterdamse Straatweg, vanaf 1922 op het Sterrenbos en 1932 op Maliebaan 103. Samen met zijn zus en zanglerares Aagje kocht hij het pand Wilhelminapark 47 waar hij vanaf mei 1909 woonde nadat hij in april 1909 was getrouwd met pianolerares Tine Reeders. Binnen een week hadden ze een dienstbode en enkele maanden later kwam de zevenjarige Fifi Kwast als pleegdochter in huis. Olie had interesse in chemie, reizen en erfgoed en was lid van Oud-Utrecht. Hij maakte als amateurfotograaf in Utrecht tussen 1912 en 1928 ‘autochromes’, een soort dia’s op glas, de eerste kleurenfoto’s. Autochromes waren glasplaten met aardappelzetmeel die het beeld ‘vingen’. Er zijn portretten in kleur van Jacob, zijn vrouw Tine en hun pleegdochter Fifi rond het Wilhelminapark, maar ook foto’s van stad Utrecht en omgeving, en van verre reizen. De kleuren waren zacht, deels door het procedé, maar ook omdat felle kleuren te vulgair werden gevonden. Olie maakte autochromes in de jaren 1909-1914 en in de jaren 1922-1932. 

Zus Aagje Olie zorgde na het overlijden van Tine en Jacob dat de familie erfstukken waarmee Wilhelminapark 47 vol stond een goede bestemming kregen. Zo kunnen we nog steeds genieten van de foto’s van Jacob Olie senior en junior die bij Stadsarchief Amsterdam en het Rijksmuseum terecht kwamen.

Autochromes
Autochromes waren glasplaten met ertussen aardappelzetmeelbolletjes die het beeld ‘vingen’. Ze werden in 1907 geïntroduceerd door de Franse broers Auguste en Louis Lumière en boden mensen eindelijk de kans om kleurenfoto’s te maken. Eerder was er wel geëxperimenteerd met andere technieken, maar die bleken vaak omslachtig en brachten een hoop geklungel met zich mee. Hoewel autochromes geliefd waren, waren ze ook duur en kwetsbaar. Daarom zijn ze nu zo zeldzaam. Weinig mensen hadden het geld om ze te kopen en er zijn er later ook veel kapotgevallen of simpelweg vergaan. Autochromes waren vooral leuk voor amateurs, voor een chemicus en reisliefhebber als Jacob Olie natuurlijk interessant. Omdat je er geen reproducties van kon maken, lieten beroepsfotografen ze links liggen. De populariteit van de autochromes was van korte duur. Toen de kleurenfilm in de jaren dertig zijn intrede deed, was het snel afgelopen met die kwetsbare glasplaten.

Jacob Olie jr in Chemisch laboratorium Wijnhoff en Van Gulpen

Jacob Olie jr als student scheikunde, 1901

Opening Visserijtentoonstelling links dr. J. Olie jr.

Meer foto’s kijken? Lees het artikel in het tijdschrift, toegevoegd als pdf onder deze pagina. 

Stadsarchief Amsterdam

Rijksmuseum

Bronnen:
Jacob Olie, de stad uit | foto’s 1890-1904, 2009 

Roscam Abbing, Colour in the home, autochromes by Jacob Olie jr., 2013. 

Jantine Bloemhof, Pionier van de kleurenfotografie in Utrecht, Jacob Olie Jr., een beminnelijke alleskunner, Tijdschrift Oud-Utrecht februari 2023

Bijlage(n)
Jacob Olie Jr., een beminnelijke alleskunner