Nieuws

Handwerk in den volmaaksten vorm, Hildegard Brom-Fischer in Beatrijs 1947

Hildegard Maria Margarete Fischer werd in Coesfeld geboren, op 16 juli 1908. Van 1927 tot 1929 volgde zij haar opleiding aan de Werkkunstschule te Münster. Al tijdens haar studie kreeg zij opdrachten voor kerkelijk borduurwerk, samen met haar medestudente Lotte Bach (1908-1997). De twee broers Jan-Eloy en Leo hadden haar werk in Münster gezien en bewonderd, en vroegen haar naar Nederland te komen. In de tweede helft van de jaren twintig kwamen er wel meer Duitse naaldkunstenaressen naar Nederland. In 1931 vestigde dus ook Hildegard Fischer zich in Nederland. Ze kreeg de leiding over het paramentenatelier van het Amsterdamse Sint-Bernulphushuis, opgericht door Jan Eloy en Leo Brom. Samen met de emailkunstenares Joanna Brom leidde zij dit atelier voor christelijke kunst en kunstnijverheid. Hildegard en Joanna woonden samen met moeder Brom boven de toonkamers. Fischer huwde in 1933 in Amsterdam met Jan Eloy Brom.

Jan Eloy, Hildegard en Margriet

De Utrechtse schrijver en dichter Jan Engelman schreef:
Hier huwt het schootsvel met den zijden draad
En sieren ’t altaar in gelijk beminnen.
Zijn hamer roest; haar naald vergaat
Maar nooit de liefde die verlicht van binnen.

Jan Eloy en Hildegard woonden na hun huwelijk op 't Huis te Voorn in Oudenrijn, en ze kregen een dochter: Margriet. Het Amsterdamse Sint Bernulphushuis werd in 1936 gesloten. Zus Joanna kwam ook op Huis Voorn te wonen.

Jan Eloy Brom ontving een pauselijke onderscheiding bij zijn afscheid als conservator van het Aartsbisschoppelijk museum, 1942, Het Utrechts Archief

Jan Eloy Brom was zeer actief in het culturele leven. Zo was hij niet alleen edelsmid maar ook conservator van het Aartsbisschoppelijk museum van 1923 tot 1942, hij was 15 jaar lid van bestuur Oud-Utrecht en namens Oud-Utrecht initiatiefnemer van vele activiteiten zoals het bepleiten van herstel van de werven van de Oudegracht en het weer luiden van de klokken van de Dom. Bij zijn afscheid van het Aartsbisschoppelijk Museum kreeg hij het ridderkruis in de Orde van Sint-Gregorius de Grote, zie foto. Hij overleed in 1954. Hildegard zette haar werk nog voort, ze vond een onderkomen met Joanna Brom. Ze overleed op 22 april 2001 en werd bij haar man op Sint Barbara begraven.

Het werk van Brom-Fischer
De menselijke figuren in het werk van Fischer zijn opvallend slank en elegant, met grote handen, voeten en hoofden. Zij maken daardoor soms een kinderlijke indruk. In kapitalen weergegeven teksten maken onderdeel uit van de compositie. Fischer combineerde applicaties van stoffen, die soms door haarzelf geweven werden, met zijdeborduurwerk. Fischers werk viel in Nederland onmiddellijk in de smaak met de "volksche, frissche en toch zoo nieuwe vormgeving" en werd omschreven als "geestig van teekening, origineel van techniek en fraai van kleur". Het borduurwerk werd door sommigen als te vrouwelijk, te verfijnd voor de kleding van een priester ervaren, maar werd ook buiten katholieke kringen gewaardeerd.

Fischer is een van de weinige kunstenaressen die hun werk signeerden en dateerden. Een geborduurd visje, verwijzend naar haar achternaam, vergezeld door haar monogram (HBF) en het jaartal van voltooiing, is op al haar belangrijke werken aangebracht. Hieronder een aantal in stad en regio Utrecht te vinden kunstwerken.

Stadhuis Utrecht
In de grote trouwzaal van het stadhuis hangt een voor veel Utrechters bekend St Maertenkleed. En in de hal van het stadhuis is het stadsvaandel te vinden.

De Sint-Maartensmannen
In de middeleeuwen stonden de Utrechters bekend als Sint-Maartensmannen. Dit wandkleed, gemaakt door Hildegard Brom-Fischer verbeeldt de Sint Maartensmannen in wapenuitrusting met vaandel waarop stadspatroon Sint-Maarten is afgebeeld. Het wandkleed is geïnspireerd op een werk van Joost van Attevelt uit 1648 voor het stadsbestuur. Het wandkleed is ter gelegenheid van de bevrijding in 1945 geschonken door de Zusters Augustinessen van Sint Monica.

Stadsvaandel en wandtapijt
Tijdens de viering van het negentienhonderdjarig bestaan van Utrecht in 1948, was er een burgercomité dat een vaandel wilde aanbieden. Het stadsbestuur besloot dat Sint-Maarten weer in het witte veld van de stadsvlag en vaandel moest worden afgebeeld. Hildegard Brom-Fischer maakte het nieuwe stadsvaandel dat nog steeds in de hal van het stadhuis staat. Er was een bijpassend vaantje op een chromen standaard voor de auto van de burgemeester, het vaantje is inmiddels in het Centraal Museum ondergebracht. Ook vervaardigde zij een wandtapijt voor de trouwzaal met Sint-Maarten en de tekst: ‘Siet wat Sint Maerten hier Utrecht: Doet soo in Leeven en in Echt’.

Kerststal Museum Catharijneconvent
Hildegard Brom-Fischer kreeg in 1956 de opdracht een omvangrijke kerststal te maken voor de kinderen van de directeur van een uitgeverij. Speciaal voor de stal liet hij een serre aan zijn woning bouwen. Vijf jaar lang werkte Brom-Fischer samen met haar assistente Mies van Angeren aan de kerstgroep. De belangrijkste figuren werden in viervoud gemaakt, zodat alle kinderen later een eigen kerststal zouden hebben. De poppen hebben lijfjes van koperdraad, omwikkeld met watten en bekleed met tricot. De armen en benen zijn soepel te buigen. De kleding bestaat uit verschillende stoffen, goud- en zijdedraad, wol, kralen en leer. Ze heeft in feite dezelfde techniek gebruikt als voor de Napolitaanse poppen.

Maria Josef en de ezel en het kindeke Jezus, Museum Catharijneconvent

Aanbidding der koningen, Museum Catharijneconvent

Paleis Soestdijk
Bij het trouwen van Juliana en Bernard verhuisden ze naar het verbouwde Paleis Soestdijk. Het nationale huwelijksgeschenk was het te bouwen jacht de Piet Hein, maar ook de modernisering en inrichting van het paleis. Hildegard maakte een zijden wandkleed over ‘De West’ voor de eetkamer. Daarop staat een 17^e eeuwse West-Indië-vaarder met daaromheen de flora en fauna van de West-Indische eilanden. Ook ontwierp zij het vloerkleed van 4,5 bij 6 meter, dat werd gemaakt in het atelier van de Koninklijke Handknoperij Kinheim. De lamp boven de tafel was ontworpen en uitgevoerd door Jan Eloy en Leo Brom.

foto Museum Catharijneconvent

Wandkleed 1959
Dit wandkleed is vervaardigd in opdracht van een Utrechts echtpaar ter gelegenheid van hun 12½-jarig huwelijk. In een huiselijk tafereel wordt de H. Familie voorgesteld; door het raam op de achtergrond kijken de vier kinderen van het echtpaar toe. Rechts is een uitzicht op de Domtoren te zien, daarboven het wapen van Utrecht. 

foto Het Utrechts Archief

Op 16 juli 1988 ontving Hildegard Brom-Fischer de Speld van de stad Utrecht omdat ze zich gedurende lange tijd voor Utrecht had ingezet. Ze kreeg deze stedelijke onderscheiding uit handen van burgemeester Vos-Van Gortel.

Bronnen:

Wikipedia, Museum Catharijneconvent, Het Utrechts Archief

Fles, Etha, Handboek der kunstgeschiedenis, 1933 

Nieuw Utrechts Dagblad, 29 augustus 1956, Delpher

Casper Staal, oud-conservator Museum Catharijneconvent

Advertentie Sint Bernulphushuis Amsterdam 1931

Detail Artikel NUD over stadsvlag St Maarten

Stadsvaandel