Nieuws

In 1966 zijn Lichte Gaard 4 tot en met 7 gerestaureerd. In 1970 zijn ook de achtergevels gerestaureerd en dat is te zien vanaf Flora’s Hof. In 1974 volgde de restauratie van huis ‘t Craentgen op Lichte Gaard 3. Alle restauraties zijn gedaan met behulp van de tekening Gezicht op de Domtoren uit het Westen van 1746 van Jan de Beijer uit 1746. Op recente foto’s is te zien dat het hoekpand op Lichte Gaard 1 een restauratie verdient. Een plan daarvoor, met pilastergevel en klauwstukken, lag er al in 1971.

Vóór de restauratie (1959).

Jan de Beijer is volgens velen verreweg de grootste topografische tekenaar uit de 18e eeuw. Er zijn zo’n 1500 tekeningen bekend waarvan er circa 600 als gravure zijn uitgegeven. Een enorm aantal tekeningen die niet alleen mooi zijn, maar ook van documentaire waarde. Alleen al in Utrecht maakte hij, in 1744 en 1745, ongeveer tweehonderd stadsgezichten binnen en buiten de stadsmuren. Verder vertoefde hij tussen 1732 en 1775 in grote delen van Nederland en het Duitse Neder-Rijn gebied waar hij van alles vastlegde in tekeningen. Daarmee krijgen we een goed beeld van de 18de-eeuwse stad en het platteland. Gemeentearchivaris Samuel Muller schreef in zijn catalogus van de Topografische Atlas van Utrecht van 1878: ‘Jan de Beijer staat bovenaan door zijn geestige en juiste schetsen, altijd naar de natuur zelve vervaardigd’.

Vredenburg

Vredenburg Kermis

Jacobibrug, Zandbrug en Weerdpoort
 

Pausdam

Jan de Beijer
Jan de Beijer werd in 1703 geboren in Zwitserland, waar zijn vader Johan Jacob de Beijer huurlingen wierf voor de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën. Op zesjarige leeftijd verhuisde Jan de Beijer met zijn ouders naar Emmerik. Rond 1722 ging Jan de Beijer naar Amsterdam om bij Cornelis Pronk het tekenvak te leren. Cornelis Pronk (1691-1759) was toen de bekendste topografisch tekenaar van de Nederlanden. Naderhand woonde De Beijer in Emmerik en Vierlingsbeek van waaruit hij in de zomer reisde om tekeningen te maken in Limburg, Gelderland, Oostelijk Brabant en het gebied van de Neder-Rijn van Emmerik en Kleef tot Uerdingen. In 1751 vestigde De Beijer zich in Amsterdam, waarna de nadruk van zijn werk op het gebied rond Amsterdam en Haarlem kwam te liggen. Na zijn werkzame periode in Amsterdam vertrok De Beijer naar het gebied rond Kleef en stierf volgens H. Romers in Doesburg in 1780. 

De Getekende Stad
Na de verschijning van een oeuvrecatalogus over Jan de Beijer door H. Romers stelde Tolien Wilmer van Het Utrechts Archief in 1987 een tentoonstelling en catalogus samen over Utrechtse stadsgezichten van De Beijer. In 2005 verscheen De Getekende Stad in oude tekeningen van 1550 tot 1900, een boek en tentoonstelling over bijna 600 topografische tekeningen. Hieronder een groot aantal topstukken uit de collectie van Het Utrechts Archief, zoals de kerktekeningen van Pieter Saenredam uit 1636, de serie tekeningen waarmee Herman Saftleven de ruïne van het schip van de Dom in 1674 heeft gedocumenteerd, en de tekeningen van Jan de Beijer van stad en regio Utrecht. In 2017 verscheen een nieuw boek en tentoonstelling over De Getekende Stad van 1900 tot 2000. In 2023-2024 is er een nieuwe tentoonstelling De Getekende Stad en een nieuwe versie van het boek De Getekende Stad 1550-1900.

Verder lezen
Wilmer, Jan de Beijer in Utrecht, stadsgezichten van een bekende tekenaar uit de 18e eeuw, 1987
Wilmer, Kipp, De Getekende Stad, Utrecht in oude tekeningen 1550-1900, 2005
Kieboom, Tekening Jan de Beyer staat model voor restauratie, Maandblad Oud-Utrecht 1971
Meulenbelt, De restauratie van Lichte Gaard 3, Maandblad Oud-Utrecht 1974

Foto’s: Het Utrechts Archief, Centraal Museum, Rijksmuseum, Oud-Utrecht

Vreeland 1745

Kasteel te Vleuten 1740

Loenen aan de Vecht met molen De Hoop 1752

Gezicht op Rhenen 1750

Harmelen 1749

Vrolijke partij in Houten

Stadhuis IJsselstein

Gezicht in Amerongen

Bijlage(n)
Tekening Jan de Beyer model voor restauratie
Restauratie Lichte Gaard 3