Romeinen langs de Rijn en Castellum Fectio

27 mei 2020

De familietentoonstelling ‘Romeinen langs de Rijn’ in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden toonde hoe mensen tweeduizend jaar geleden leefden langs de Nederlandse Rijn. De rivier vormde destijds de Limes, de noordelijke grens van het Romeinse Rijk. En wie denkt dat hier alleen soldaten in forten woonden, heeft het mis. In de dorpjes langs de grens, en zelfs in de forten, woonden ook de vrouwen en kinderen van de soldaten, en hun bedienden. Bovendien waren er handelaren en ambachtslieden te vinden die zaken deden met het leger.

Deze verhalen zijn voor het eerst samen in één tentoonstelling verteld. Vrijwel alle voorwerpen in de tentoonstelling, meer dan driehonderd, waren archeologische vondsten uit de provincies waar de Romeinse grens doorheen liep: Zuid-Holland, Utrecht en Gelderland. Ze zijn opgegraven bij de Romeinse forten en de omliggende dorpen. ‘Romeinen langs de Rijn’ was te zien vanaf 1 juni 2020 tot en met 28 februari 2021.

Vechten
Bekende restanten van Romeinse forten in provincie Utrecht zijn te vinden onder het Domplein, op de Hoge Woerd, in Woerden en bij Vechten. Vechten bij Bunnik is na Nijmegen de belangrijkste vindplaats van Romeinse oudheden in Nederland. Sinds anderhalve eeuw worden min of meer systematische opgravingen verricht naar de zich hier bevindende Romeinse militaire versterkingen in het castellum en naar de vicus, het dorp bij het fort. De oudste vondst dateert uit de tijd van keizer Augustus, even na het begin van de jaartelling, toen Vechten in het kader van de verovering van Germanië als uitvalsbasis diende. De eerste vondsten zijn al lang geleden gedaan, er werden verslagen opgetekend in boeken en later ook Tijdschrift en Jaarboek Oud-Utrecht. Een mooi leesbaar overzicht is te vinden in het artikel De Rieten Hut van S.L. Wynia, dat in het Jaarboek Oud-Utrecht van 1990 verscheen (in pdf onderaan deze pagina).

Van het verzamelen in het Vechtense land bestaat een buitengewoon aardige beschrijving door Ludovicus Smids: 'A. 1709, den 18 August, ben ik te Vechten gekoomen. Het is een gering gehucht, omtrent de Krommen Rhyn. Van de herberg voeteerde ik recht uit, tot bij schoone soomer terwe. Daar ging ik, of liever, ik wierd van een boer geleid, langs een smal toepaatje, tot op een omgeploegde bouwakker, voerende de naam van Wiltenburg. Voorts sag ik'er eenige menssen, al kruissende op deesen akker, soeken naar silvere en kopere munten van Roomse keiseren, brokkelingen van roode kannetjes, tegelen, oud glas, ringen en andere snuisterijen; [ ] ja self verstond ik van deese menssen, dat noch onlangs geheele wagens met deese brokkelingen waaren weghgevoerd; of om van dit hooge bouwland een suivere grond te maken, of (het geen ik liever geloof) om de Roomsse aloudheden te huis en op syn gemak daar uit te pluisen. ( ] Doch dit soo wel van het gewaande WILTENBURG; te wier geheugenis ik bewaar, in myn boekvertrek, een kopere Galba een kleenere, doch weghgevreten, keiser; een koper ringetje, en rood voetje van een pot, geteekend OFFICIO, door plicht: en alderhande brokjes van ooren, voeten etc'.

De Romeinse vondsten bij Fort Vechten zijn in later tijd verzameld door het Provinciaal Utrechts Genootschap van Kunsten en Wetenschappen (PUG). Deze collectie is in 1995 overgedragen aan Gemeente Utrecht. De conservator van de collectie was vanaf 1961 de bekende archeoloog Prof. Dr. Ina Isings (1919-2018), specialist in Romeins glaswerk. De mooiste vondst is misschien wel de kantharos in blauw met witte noppen, een Romeinse glazen drinkbeker. Joanneke van den Engel-Hees heeft als conservator de zorg voor de collectie overgenomen.

In de tentoonstelling Romeinen langs de Rijn in Leiden was onder andere een topstuk uit de PUG collectie opgenomen: de bijzondere terra sigillata scherf met graffito van een Romeins schip, gevonden in Vechten. Terra sigillata was luxe aardewerk dat door soldaten werden gemerkt om het te onderscheiden van ander aardewerk, dat deden ze met bijnamen, of zoals hier met een schip.

Bezoeken?
Het Romeinse fort, het Castellum Fectio, lag vlak naast het in de 19^e eeuw gebouwde Fort Vechten. Het gebied is vrij toegankelijk, van dinsdag tot en met zondag van 10 tot 17 uur. De waarheidsgetrouwe contouren van het castellum en de vicus zijn er met toelichtingen te vinden. Er staat ook een replica van een Romeinse wachttoren. Adres: Marsdijk 4 in Bunnik. Zie ook over Castellum Fectio bij het Waterliniemuseum

Er is een Romeinenpad van 2,5 km rondom Castellum Fectio en Fort Vechten.

Meer lezen?
Meer lezen over Castellum Fectio of over de Limes? Als bijlagen een aantal pdfs van artikelen die eerder zijn gepubliceerd door Oud-Utrecht. En het boek Grenzen van het Romeinse Rijk. De Nedergermaanse Limes door Erik Graafstal, Willem Willems en Steve Bödeker.

Fort Vechten 1