Nieuws

Bijna 900 jaar geleden, in 1122, was Utrecht de eerste stad in Nederland die een stadsverdediging mocht aanleggen, met een wal van meer dan vijf kilometer lang, wel 50 torens, stadsmuren van tien meter hoog en omgeven door water. Eeuwenlang waren het de Utrechters zelf die de muren bewaakten en in tijd van oorlog met het stadsleger eropuit trokken. De stadsverdediging zorgde voor veiligheid en vrijheid van Utrechtse burgers en een bloeiende stad. Het verhaal is met een tijdlijn te volgen, van het Romeinse castellum tot de bastions van Karel V, de bestorming door de Utrechters van kasteel Vredenburg, tot het ontwerp van Zocher voor een park met plantsoenen op de stadswal.

De aankomst van de kozakken in 1813 door Pieter Gerardus van Os. Het Pruisisch-Russische leger trok via de Biltstraat en Wittevrouwenpoort Utrecht binnen. Het was de bevrijding van de Franse bezetting.

Schaatsers op de Utrechtse Buitengracht, vooraan is bastion Sterrenburg uit 1557 met de 13e eeuwse Bijlhouwerstoren, rechts de Tolsteegpoort met brug. Joost Cornelisz Droochsloot, 1622.

Utrechtse geschiedenis
Voor kenners en beginners in Utrechtse geschiedenis en kunst: Er zijn veel bijzondere schilderijen en tekeningen uit verschillende collecties bij elkaar gebracht. Heel bekende én onbekende Utrechtse stadsgezichten en panorama’s hangen naast elkaar. Sommige blijken heel groot, zoals het fraaie schilderij van Pieter van Os over de aankomst van de Kozakken in 1813, andere zijn verrassend klein en gedetailleerd, zoals de tekeningen van Saftleven. De schilderijen van onder andere Joost Cornelisz Droochsloot en Salomon van Ruysdael bieden schitterende tijdsbeelden van de ommuurde stad Utrecht met stadsbuitengracht, torens, poorten en schaatsende burgers.

Een van de tekeningen van de stadswal door Herman Saftleven.

Herman Saftleven
Er hangt een serie van 36 tekeningen van Saftleven die hij tussen 1640 en 1685 maakte van het 17de-eeuws Utrecht. De schilder Saftleven woonde centraal op het Pieterskerkhof en was bekend van zijn rivierlandschappen. Bekende tekeningen van Saftleven zijn die van het in 1674 ingestorte middenschip van de Dom. Saftleven trok blijkbaar graag rond de stadswal, om zorgvuldig, met sfeer, de verschillende stadsgezichten met torens en huizen vast te leggen. Deze tekeningen van Utrecht bijna 400 jaar geleden zijn heel knap bij elkaar gebracht uit verschillende collecties. Je maakt zo een rondje om de stad van toen.

Trijn van Leemput, een Utrechtse verzetsheldin die volgens de overlevering het startsein gaf voor de sloop van de dwangburcht Vredenburg.

Stad zonder muren
De tentoonstelling De ommuurde stad biedt ook verrassingen: Utrecht is nu een stad zonder muren die op andere manieren werkt aan veiligheid en vrijheid. Zilveren camera winnares lvy Njiokiktjien maakte portretten van 10 Utrechtse vrouwen die nu figuurlijk muren afbreken, net als Trijn van Leemput letterlijk deed. Actuele visies op veiligheid in de stad zijn er met hoogleraar Beatrice de Graaf over de strijd tegen terreur en de Commandant der Strijdkrachten over verdediging. Er zijn historische voorwerpen te vinden, zoals het zwaard van Jutphaas, resten van kasteel Vredenburg, kanonnen, maar ook 3D reconstructies en animaties. 

Corrie Huiding-Stomp is een van de 10 geportretteerde Utrechtse vrouwen die net als Trijn van Leemput muren afbreken.

Schrijfster Linda Dielemans maakte voor kinderen van 7 tot en met 12 een speurtocht naar een wachtwoord. 

TIP

René de Kam, conservator stadsgeschiedenis van het Centraal Museum verzorgde de 35e Van der Mondelezing over De Ommuurde Stad. Deze lezing met veel beeld is terug te kijken op:

35e Van der Monde-lezing: De ommuurde stad - Oud Utrecht (oud-utrecht.nl)