Nieuws

Cover Jaarboek 850 jaar stadsrechten Utrecht.

Jaarboek Oud-Utrecht
Op de verjaardag van de stad, op 2 juni 1972, verscheen een feestgave, het Jaarboek Oud-Utrecht 1972 dat geheel gewijd was aan 850 jaar stadsgeschiedenis Utrecht: 'Los gemaakt uit het platteland als een duidelijke eenheid trad Utrecht naar buiten op als een belangrijke handelsplaats nauwkeurig tegen de horizon aangeduid door de zware wallen. Naar binnen toe versterkte deze gunstverlening van keizer en landsheer de innerlijke politieke band, schiep een hechte sociale groep en noodzaakte de burgers zich militair te organiseren, dit alles op grond van de economische bloei van een toen al welvarende koopmansstad. Sindsdien hebben de Utrechters niet omgezien maar voortvarend door voorspoed en tegenslag heen, tijdens perioden van dynamische ontwikkelingen of van slappe slaperigheid, de steeds opgaande weg verder vervolgd. Van deze grootse ontwikkeling door 850 jaren een beeld te geven, leek het bestuur van de vereniging „Oud-Utrecht" de beste wijze een eerbewijs te brengen aan de vele burgers van Utrecht die hun beste krachten gaven om de stad, hun stad, groot te maken.'
Met onder andere archivaris J.E.A.L. Struick over Het recht van Trecht. Een overzicht van verschillende periodes zoals De gegoede burgerij in de 15^e eeuw, Architectonische en stedenbouwkundige aspecten van Utrecht in 17^e eeuw en Burgerzin en wetenschap, een eerste aanzet tot milieubeheer in de 19^e eeuw, en Utrecht in de 20^e eeuw.

Gezicht in de Wittevrouwenstraat Aan weerszijden op de gevels van de panden de reclameborden voor de tentoonstelling Burger in Utrecht tgv 850 jaar stad.

Maquette van de stad Utrecht rond het jaar 1200 op de tentoonstelling Burger in Utrecht ter gelegenheid van het 850 jarig bestaan van het stadsrecht 1972 HUA

Middeleeuws diner Oud-Utrecht in Paushuize 2 juni 1972.

Middeleeuws eten
Keukenprinses jonkvrouwe dr. J.M. van Winter, expert op het gebied van middeleeuws eten, organiseerde op 3 juni een diner in Paushuize. Zij werd daarbij geassisteerd door een keur van keukenprinsessen en een epicurisch historicus. De gerechten kwamen voort uit haar boek Van Soeter Cokene, zoals Froide Sauge, een Frans veertiende eeuws kipgerecht met zure saus, en Konkavelite, een veertiende eeuwse Duitse amandelpudding met kersenmoes. Leden van Oud-Utrecht konden inschrijven voor het bedrag van 17,50 inclusief wijn. Er ontstond een stormloop op de kaarten. Er waren 100 plaatsen en 300 aanmeldingen. Voor de toewijzing der kaarten is de gulden stelregel ‘Wie het eerst komt, die het eerst maalt’ toegepast. De burgemeester en Commissaris der Koningin waren met hun echtgenoten aanwezig. Degenen voor wie wel plaats was, hebben kunnen kennismaken met enige gerechten, die zonder uitzondering onder het hoofd ‘stevige kost ’te rangschikken waren. Degenen die moeite hadden met deze middeleeuwse pot, behoefden toch geen spijt te hebben van hun aanwezigheid, want de maaltijd werd rijkelijk besproeid met goede witte wijn. De recepten werden gedeeld in Maandblad Oud-Utrecht.

Burger in Utrecht
In Het Utrechts Archief aan de Alexander Numankade was van 15 mei tot en met 30 juni de expositie ‘Burger in Utrecht’ te zien die toonde wat de stad en haar burgers de laatste 850 jaar uitgespookt hadden. Medewerker van het Utrechts Archief G.J. Röhner schreef met R.L. Röhner een boek voor schoolverlaters: ‘Een kostbare erfenis. 850 jaar stad’.

Een kostbare erfenis Utrecht 850 jaar stad.

Gezichten op Utrecht
Oud-Utrecht organiseerde een tentoonstelling vanwege het feit dat 850 jaar geleden aan Utrecht stadsrechten werden toegekend. Deze vond plaats in Kunstzaal Galerie De Reiger: Gezichten op Utrecht met tekeningen, grafiek en litho's van William D. Kuik (1929-2008, vanaf 1977 bekend als Dirkje Kuik). De litho’s werden als feestaanbieding geïntroduceerd in Maandblad Oud-Utrecht:

‘Als er in deze tijd één man is die de kans ziet de sfeer van Utrecht in woord en beeld raak weer te geven, is het wel graficus en literator William D. Kuik. Zijn fantastische, soms groteske verbeeldingen: gebouwen, ruïnes, vreemde personages die lijken te passen in een geheimzinnige, verre wereld, maar bij nadere beschouwing plotseling gewoon Utrecht blijken te zijn, tonen de stad eigenlijk in heden en verleden. Hiermee sluit dit werk wonderwel aan bij de doelstellingen van Oud-Utrecht.

Portret van de Utrechtse schrijver en beeldend kunstenaar William Diederich Kuik Hofland 1963.

Dirkje Kuik foto Jan Kees Steeman Centraal Museum

Wie is William Kuik? Geboren Utrechter (7 oktober 1929), die Utrecht niet zo’n bar gezellige stad vindt, maar er juist door de provinciale trekjes veel tekenachtigs ziet opgetast. “Steden zijn misschien het aardigst als je er niet woont.” Een afkeer heeft hij nu ook weer niet van Utrecht waar hij- met uitzondering van enkele Italiaanse periodes- altijd heeft gewoond en gewerkt. Deze Kuik liep al lange tijd rond met een stille wens. Hij wilde oud Utrecht vastleggen in een serie van ongeveer tien litho’s om zijn hele visie in één keer te openbaren. Een vrome wens want tien litho’s vervaardigen is een gigantisch karwei.’

William Kuik schreef zelf over zijn litho’s in het Jaarboek van 1972: ‘Een genre stadsgezichten nogal ruïneus en romantisch van uiterlijk, tekeningen vaak door de beschouwers als vrij on-nederlands, wat uitheemserig ondergaan; men denkt vooral aan Italië en de tekenkunst uit de 18e eeuw. Dat is geen wonder want dit genre heeft in de 18e eeuw inderdaad in Italië gebloeid, nam er een hoge vlucht. Ik hoef maar te wijzen op schilders als Canaletto, Bellotto, Guardi uit Venetië, maar ook namen als Pannini en Piranesi met hun fantastisch aandoende ruïnes van Rome hebben bij de iets meer ingevoerde liefhebber van grafiek- en tekenkunst een grote klank.
Toch zou het een misvatting zijn te denken dat de „Veduta Ideata" - zo noemt men dit genre in Italië - werkelijk een typisch Italiaanse kunstvorm is. Integendeel, het zijn juist de Nederlandse schilders, Nederlands breed gezien, die in de 17e eeuw een grote invloed gehad hebben op de ontwikkeling van dit soort stadsgezichten, eigenlijk liever architectuur-verbeeldingen in het landschap; als aardigheid komt daar nog bij dat veel van deze schilders toevallig in Utrecht of omstreken geboren zijn. Ik hoef maar een van de grootste namen te noemen; Gaspar van Wittel, hij groeide op in Amersfoort en is de man geweest die in de 17e eeuw het uiterlijk heeft bepaald van de Vedute di Roma, de verbeeldingen van de stad Rome. Er zijn meer namen te noemen: van Poelenburgh, Jakob de Heusch, Johannes Glauber, Jan Both; waarom Herman van Swanevelt niet, hij kwam uit Woerden. Daarom is het niet overdreven te stellen dat mijn tekeningen steunen op een typisch Nederlandse kunstvorm behoorlijk gevoed door Utrechtse talenten. Het album dat ik in opdracht van de Vereniging Oud Utrecht vervaardigde en de titel gaf: 10 gezichten op Utrecht is een neerslag te noemen van de architectuur-tekeningen de laatste 15 jaar gemaakt in deze stad. De grafische techniek waarin ik de prenten tot stand bracht noemt men de lithografie of steendruk.
Canaletto gaf in 1743 onder de titel Vedute altre prese da i Luogli altre ideate - hetgeen in goed Nederlands betekent: Gezichten, sommige van plaatsen, andere verzonnen, - 31 van zijn architectuur-etsen uit. Het leek mij juist deze titel als motto voor mijn Utrechts Album te kiezen.’

Oud-Utrecht wilde in 1972 iets bijdragen aan de viering van 850 jaar stad dat moest uitstijgen boven het niveau en de originaliteit van een historische optocht. Het werden tien litho’s van Kuik als bijdrage aan de jubileumviering, van 60 bij 42 centimeter, met een genummerde afdruk. Ze waren voor leden á 12,50 per stuk te koop, met een maximum van twee. Van 27 mei tot en met 17 juni werden ze tentoongesteld in kunstzaal De Reiger, Burgemeester Reigerstraat 3. De opening vond plaats door baron van Tuyll van Serooskerken, burgemeester van Utrecht.

Volgens Oud-Utrecht waren het ‘bizarre voorstellingen van de stad, combinaties van heden en verleden (goddank geen toekomst), herkenbaar in details, maar vooral in sfeer.

Kuik
Als – zeer belezen – schrijfster van romans en essays won Dirkje Kuik onder meer de Multatuliprijs, in 1998. Als graficus, illustrator en tekenaar legde ze zich toe op stadsgezichten, figuurvoorstellingen en portretten. Zij richtte in 1960 samen met J.H. Moesman (1909-1988) en Henc van Maarseveen (1926-2012) het grafisch gezelschap De Luis op. Ze was een spil in het Utrechtse kunstleven. Maar ook was Kuik bekend geworden doordat zij, ter wereld gekomen als William Diederich Kuik, zich in 1981 liet opereren, waarna ze de vrouw werd die ze altijd al was. Vanaf die tijd streed Kuik voor het recht zich als vrouw in te schrijven bij de burgerlijke stand. Een recht dat zij verwierf in 1985. In 1999 ontving ze de zilveren stadsmedaille van de stad Utrecht.

Foto’s: Het Utrechts Archief en Centraal Museum

Verder lezen?  Jaarboek Oud-Utrecht 1972 over 850 jaar stadsrecht is als pdf te vinden op deze site. 

De Nieuwegracht een fantasie

Gezicht over de singels

Het Buurkerkhof

Het Spoorwegmuseum voorheen Maliebaanstation

Ruïne kasteel Vredenburg 

Voorstraat De poort van het paleis van Napoleon

De Kloosterhof als ruïne

Colophon met Domtoren